چکیده:
کتاب معارف، اثر بهاء ولد، عارف و واعظ نامدار بلخ و پدر مولانا جلالالدین، یکی از متون ارزشمند عرفانی در زبان فارسی است که بهسبب داشتن نثری شیوا، هنری، زبان شاعرانه و نیز برخورداری از صور خیال، از جایگاه خاصی در میان همتایان خود برخوردار است. اگرچه تعالیم موجود در کتاب معارف، به دو بخش تعالیم دینی و تربیتی تقسیم میشوند، در اینجا از ذکر تعالیم بارز عرفانی با رویکرد آخرتی خودداری میشود. در نتیجه، توجه مقالۀ حاضر به نکات تربیتی و اخلاقی معارف و سعی در نشان دادن جنبههای زیبایی و خیالانگیز این تعالیم بوده است. نتایج این بررسی نشان میدهد آموزههای اخلاقی و تربیتی در کتاب معارف یا جنبۀ امری دارند یا بازدارنده هستند، که در این میان، فراوانی آموزههای ایجابی از بازدارنده بیشتر است. بیشترین صور خیال هم به تشبیه و سپس تمثیل اختصاص دارد که در بخش آموزههای سلبی، در پرهیز از طمع، پرهیز از کبر و دوری از همنشین بد، و در بخش آموزههای ایجابی، در توصیه به صبر و رفتار درست با زنان بیشترین کاربرد و تکرار را داشته است.
خلاصه ماشینی:
جايگاه صور خيال در آموزه هاي اخلاقي معارف بهاء ولد فريبا شريفي مال اميري - دکتر مريم بلوري - دکتر شهرزاد نيازي چکيده کتاب معارف ، اثر بهاء ولد، عارف و واعظ نامدار بلخ و پدر مولانا جـلال الـدين ، يکـي از متـون ارزشمند عرفاني در زبان فارسي است که به سبب داشتن نثري شيوا، هنري، زبان شـاعرانه و نيـز برخورداري از صور خيال ، از جايگاه خاصي در ميان همتايان خود برخوردار است .
پژوهش حاضر به شيوة توصـيفي و تحليلـي تـلاش مي کند با توجه به لايه هاي معنايي کتاب معارف ، رد پاي مضامين اخلاقي را دنبال کنـد و نشان دهد که بهاء ولد سواي بيان تجربيات عرفاني خود، تا چه حـد در آمـوزش تعـاليم اخلاقي کوشيده ، مهم ترين آموزه هاي اخلاقي او کدام انـد، و ديگـر اينکـه زبـان هنـري و شاعرانۀ او چقدر در اين امر سودمند بوده است .
پيشينۀ پژوهش دربارة کتاب معارف بهاء ولد، تحقيقات زيادي انجام شـده اسـت کـه در ذيـل بـراي نمونه ، به برخي از آن ها اشاره ميشود: ـ «انديشه هاي کلامي در باب توحيد در آراء اعتقـادي بهـاء ولـد» (اسـفنديار، ١٣٩٥).
در اين مقاله ، استعارة مفهومي «جهان هستي، درخـت اسـت » در سـه متن عرفاني انسان کامل عزيزالدين نسفي، مرصادالعباد نجم الدين رازي و معارف بهاء ولد بررسي شده است .
٣. بحث و بررسي بهاء ولد قرآن را بهترين راهنماي ديني و معنوي بشر ميداند و بـر ايـن بـاور اسـت کـه رسيدن به زندگي سعادتمند و کمال اخروي، در سايه سار بهره مندي از تعاليم ارزندة دين اسلام و پيروي از آموزه هاي قرآن امکان پذير است .