چکیده:
امنیت آب، انرژی و غذای کشورهای آسیای مرکزی به دلیل ماهیت به شدت یکپارچه سازههای آبی و هیدروپلیتیک پیچیده و دستکاری شده منطقه به طور بالقوه تحت تأثیر تغییرات حتی اندک در سیاست آبی هر یک از این پنج کشور قراردارد. از این لحاظ، آسیای مرکزی یا دستکم هر یک از دو مجموعه کشورهای واقع در دو حوضه آبریز آمودریا و سیردریا را می توان به مثابه یک مجموعه امنیتی هیدروپلیتیک درنظرگرفت. هدف مقاله حاضر، تحلیل و ارزیابی سیاست منابع آب ترکمنستان در مجموعه امنیتی هیدروپلیتیک آمودریا با تأکید بر چگونگی استفاده از آب های روان سطحی فرامرزی است. پرسش اصلی این است، «مشکلات آبی ترکمنستان از کجا ریشه می گیرد و راه حل عملیاتی فایق آمدن بر آنها چیست؟»در پاسخ این فرضیه به آزمون گذاشته شده است که «ریشه مشکلات آبی ترکمنستان به تقاضاهای رو به رشد آبیاری در این کشور تحت تأثیر سه عامل رشد سریع جمعیت، عدم آبیاری بهینه و تغییر اقلیم بازمی گردد که در صورت بهینه سازی مصرف آب و ایجاد سازوکار چندجانبه تخصیص منصفانه آب با هدف تأمین امنیت آب-انرژی همه کشورهای واقع در مجموعه امنیتی هیدروپلیتیک آمودریا تا حد زیادی مرتفع خواهدشد». مقاله حاضر از نوع کیفی (توصیفی-تحلیلی) بوده و با استفاده از روششناسی استنتاجی انجام پذیرفته است و داده های توصیفی و یافته های به دست آمده به این شیوه نیز تحت مفهوم امنیت آب و نظریه مجموعه امنیتی هیدروپلیتیک تجزیه و تحلیل شده اند. تحلیل یافته های مقاله ضمن تأیید نسبی فرضیه بالا نشا نمی دهند، ترکمنستان و دیگر کشورهای آبی پاییندست چاره ای جز "کنارگذاشتن گزینه کشاورزی نقدی و تمرکز بر روی طرح های جایگزین برای درآمدزایی و اشتغال جمعیت روستایی" یا "دنباله روی از الگویی مشابه سیستم تبادل آب-انرژی دوران شوروی" ندارند.
Due to the extremely indiscrete nature of the aquatic structures and the complicated and manipulated hydropolitics of Central Asia, the water, energy and food security in every country in the region is potentially affected by even a slight change in the water politics of each of the five states. Accordingly, Central Asia, or at least every set of states situated at two drainage basins of Amu Darya and Syr Darya, could be considered as a hydropolitical security complex. This study analyzes and evaluates Turkmenistan’s policy on water resources within the Amu Darya hydropolitical security complex, with an emphasis on the use of extraterritorial surface runoff. The question is “what do Turkmenistan’s water problems arise from and what is the practical way to overcome them?” In response, the hypothesis that was tested is that “the water problems in Turkmenistan are caused by growing demands for irrigation in that country that are the result of three factors: rapid population growth, non-optimal irrigation methods, and the climate change. A plan to optimize the water consumption and develop a multilateral mechanism for fair allocation of water with the purpose of ensuring water-energy security in all countries located in the Amu Darya hydropolitical security complex would address the water problems to a large extent.” This article is based on qualitative method (descriptive-analytical research) and has used inductive methodology. The descriptive statistics and the findings based on this method have been analyzed in the light of the concept of water security and the hydropolitical security complex hypothesis. An analysis of the findings of the article confirm the abovementioned hypothesis to some extent, suggesting that Turkmenistan and other downstream countries have no choice but to “abandon the option for cash crop farming and focus on substitute plans to generate profit and provide employment for the rural population” or to “follow a pattern similar to the water-energy barter system under the Soviet Union”.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلي اين است ، «مشکلات آبي ترکمنستان از کجا ريشه ميگيرد و راهحل عملياتي فايق آمدن بر آنها چيست ؟»در پاسخ اين فرضيه بـه آزمـون گذاشته شدهاست که «ريشه مشکلات آبي ترکمنستان به تقاضاهاي روبه رشد آبياري در اين کشور تحت تأثير سه عامل رشد سريع جمعيت ، عدم آبياري بهينـه و تغييـر اقلـيم بـازميگـردد کـه در صورت بهينه سازي مصرف آب و ايجاد سازوکار چندجانبه تخصيص منصفانه آب بـا هـدف تـأمين امنيت آب-انرژي همه کشورهاي واقع در مجموعه امنيتي هيدروپليتيک آمودريـا تـا حـد زيـادي مرتفع خواهدشد».
با اين همه ، حقابه ٩ درياي آرال از رودخانه هاي آمودريا و سيردريا طي سال هاي گذشته به دنبال تغييرات اقليمي ، رشد جمعيت ، مديريت نامناسب منابع آبي و مصرف بي رويـه آب بـه ويـژه در بخـش کـشاورزي ادا نـشده و امروزه تنها بخش بسيار کوچکي از آن باقي مانده است .
مديريت تخصيص و توزيع آب ميـان جمهوري هاي شوروي به سامانه تبـادل غـذا و سيـستم انـرژي يکپارچـه ٢ ايـن کـشور پيونـد خورده بود، اما استقلال جمهوري هاي آسياي مرکـزي بـا تغييـر اولويـت هـاي دسـتورکارهاي سياسي دولت هاي تازه تأسيس واقع در حوضه آبريز آرال به سياست هاي ملي امنيت آب ، غـذا و انرژي جديدي منجرشد که اغلب با علايق ديگر ملت هاي منطقه به ويژه در امتـداد خطـوط کشورهاي بالادست ٣ (تاجيکـستان و قرقيزسـتان ) و پـايين دسـت (ترکمنـستان ، ازبکـستان و قزاقستان ) درتعارض است .
(2012), “Overview of Regional Transboundary Water Agreements, Institutions and Relevant Legal/Policy Activities in Central Asia”, EU-UNDP, Available at: http://www.