چکیده:
بدون تردید منظومۀ هفتپیکر، بهترین اثر داستانی در کارنامۀ نظامی است که در آن یک ماجرای تاریخی با مجموعهای از داستانهای خیالی درهم آمیخته است. در این داستان نیز مانند خسرو و شیرین و هزار و یکشب، زنها با دو نقش راوی و شخصیت، جز در نقش حکومتگری، در همه جای جامعه مانند مردها وظایف عمدهای برعهده دارند. کارکرد داستانهای فرعی در این روایت، آگاهیبخشی و سرگرمکنندگی است و در سیر روایت که ساختاری همسان با هفتخان حماسهها یافته است، طیف متنوّعی از ماجراها و مضمونها در برابر دیدگان شخصیت اصلی قرار میگیرد و او بهشکل همزمان با عوالم طبیعی، اجتماعی و فراطبیعی آشنا میشود تا بتواند از مهارت لازم برای راهبری و مدیریت جامعه دربرابر بحرانهای مختلف برخوردار شود. ساختار استوار و ریاضیوار هفتپیکر و دقت نظری که در آفرینش داستانهای هفتگنبد به کار گرفته شده است، این منظومه را نیز مانند هزار و یکشب نیازمند بررسیهای مختلف کرده است. در این مقاله تلاش بر آن است تا با گزارشی تحلیلی از ساختمان کلّی روایت و ارتباط آن با پارهای از مضمونها، شناخت مخاطب را از ظرفیتها و ظرافتهای موجود ادبی در هفتپیکر افزایش دهد.
Undoubtedly Haft Peykar is recognized as the best fiction poem of Nezami in which a historical story is mixed with a collection of fictional stories. Like Khosrow va Shirin and Hezar-o-yek-shab, women appear in two roles, narrator and character, who, except for the governmental role, have main responsibilities the same as men. The function of minor stories in this tale is instructing and entertaining and make the readers experience a various spectrum of events and contents which is the same as Haftkhan in epics structurally. Indeed, the reader is getting acquainted with natural, social and supernatural worlds simultaneously in order to be able to have necessary skills to manage the society against different crises. Like Hezar-o-yek-shab, Heft Peyker worth studying due to not only its consistent and mathematical structure but also that kind of creativity which is seen in composing different stories. In this article, the author aims to present an analytical report of general structure of narration and its relation with some contents in order to increase reader's understanding from capacities and literal details in Haft Peykar.
خلاصه ماشینی:
کارکرد داستانهای فرعی در این روایت، آگاهیبخشی و سرگرمکنندگی است و در سیر روایت که ساختاری همسان با هفتخان حماسهها یافته است، طیف متنوّعی از ماجراها و مضمونها در برابر دیدگان شخصیت اصلی قرار میگیرد و او بهشکل همزمان با عوالم طبیعی، اجتماعی و فراطبیعی آشنا میشود تا بتواند از مهارت لازم برای راهبری و مدیریت جامعه دربرابر بحرانهای مختلف برخوردار شود.
مقالۀ دوم با عنوان «تحلیل عناصر داستانی در هفتگنبد نظامی گنجوی»، نوشتۀ یوسف گلپرور و محمّد حسین محمّدی است که در کاوشنامه یزد شمارۀ 25 (1391) به چاپ رسیده است، در این نوشته نیز با استفاده از هفت عنصر داستانی، تحلیل به نسبت مفصّلی از روایتهای هفتگنبد نظامی گزارش شده است.
در نهایت نیز شاهزاده خانم ایرانی به عنوان آخرین شاهزاده، در آخرین روز هفته قصۀ خود را میگوید و به این وسیله، گویی ایران نقشی شبیه به جایگاه انسان در هستی پیدا میکند که از نظر آفرینش، آخرین موجود خلق شده است، امّا از نظر فکر و طرح، اوّلین و اشرفترین مخلوقات بوده است.
(فردوسی، ج 2: 21-44؛ ج 5: 221-264) ماجراهای هفتپیکر نظامی نیز گویی روایتی تفصیلی از یک هفتخان است، امّا نه داستانهای هفت گنبد که در آنها بهرام گور فقط نقش روایتنیوشی منفعل را بر عهده دارد و طی کردن هفتخان بر بستر خواب و خیال خواهد بود، آنچنانکه بعضی گمان کردهاند.
1-11 Reign in World, Prosperity in other World Mir jalalaldin Kazzazi 1 Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran Received: 2020/13/06 Accepted: 2020/18/08 Abstract The preset study aims to find the most basic and characteristic symbols and beliefs in Nezami's Heft peykar in order to uncover the hidden secrets in this extraordinary story.