چکیده:
جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که حدود هشت سال به طول انجامید، گسترهای به مساحت بیش از 1600 کیلومتر را دربر گرفت و یکی از بزرگترین جنگهای قرن بیستم را رقم زد. پهنه عملیاتی این جنگ از ویژگیهای گوناگون جغرافیای انسانی و طبیعی برخوردار بود و انواع مختلف عملیات نظامی در آن انجام گرفت. جدا از گستره جغرافیایی، این جنگ از ویژگیهای دیگری نیز برخوردار بود؛ در آغاز جنگ، یکی از طرفین در دوران گذار از یک انقلاب مردمی و دیگری در دوران ثبات و آرامش بود. همچنین، در حالی که یکی از طرفین جنگ از پشتیبانی نسبی جهانی برخوردار بود، دیگری همزمان رویاروی بخش زیادی از جامعه جهانی قرار گرفته بود. در این وضعیت، پیروزی نظامی در جبهههای جنگ، مستلزم پیروی درست از اصول جنگی، از جمله در نظر گرفتن اصول جغرافیای نظامی بود. بررسی و تحلیل دقیقتر روند جنگ، میزان پیروی روند جنگ از بنیانهای جغرافیای نظامی را در هر دو جبهه روشن میکند. مقاله حاضر، با برشمردن ویژگیهای عملیات نظامی طرفین جنگ، کاربست اصول کلی جغرافیای نظامی را از سوی هر کدام از طرفهای درگیر، بررسی و تحلیل کرده است.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش برای یافتن پاسخ به این پرسش انجام میشود: عملیات جنگی طـرفین در جنـگ عـراق علیه ایران ، تا چه حد براساس ویژگیهای جغرافیای نظامی مرز انجـام شـده و کـدام کشـور، ابتکـار عمل راهبردی بیشتری داشته است ؟ 1.
٣. راهبرد تهاجمی اواخر جنگ عملیات سپاه در منطقه حلبچه با عنوان «والفجر ١٠» که در تاریخ ٦٦/١٢/٢٣ به اجرا درآمد، بـرخلاف انتظار باعث جلب توجه ارتش عراق نشد و این کشـور تنهـا بـه بهـره گیـری از نیروهـای محلـی و استفاده گسترده از سلاح های شیمیایی اکتفا کرد.
راهبرد بازپس گیری سرزمین های در دست ایران (از ٦٧/١/٢٨ تا ٦٧/٤/٢٧): در این مرحله کـه بـا حمله عراق به مواضع پدافندی ایران در فاو آغاز شده بود و تا پذیرش قطعنامه ٥٩٨ از جانـب ایـران ادامه داشت ، نیروهای عراق موفق شدند عملیات هایی را به شرح ذیل انجام دهند (بررسـیهـای نظـامی، :(45-47 :1370 اولین تهاجم عراق ، حملـه بـه فـاو بـود کـه در ٦٧/١/٢٨ آغـاز شـد و ظـرف ٣٦ سـاعت ، بـا به کارگیری وسیع سلاح شیمیایی، موفق شد قبل از حضور جدّی نیروهای ایـران ، ایـن منطقـه را بـه طور کامل بازپس بگیرد.
عمده عملیات های نظامی ایـران علیه عراق در این جبهه ، به شرح جدول ٢ است .
شاید همین مزّیت های جغرافیای نظامی بوده است کـه نیروهـای نظـامی و راهبردشناسان عراق را به این نتیجه رسانده بود که بیشترین حجم عملیات جنگی خـود را از سـمت جنوب سازماندهی و هدایت کنند.