چکیده:
تفسیر المیزان یکی از تفاسیری است که در موارد متعدد و گستردهای به معناشناسی مفردات قرآن پرداخته است. علامه طباطبایی با در نظر گرفتن قراین و شواهد درونمتنی آیات، بهویژه با بهرهگیری از قاعده سیاق، بهطور دقیق به کشف معانی واژگان قرآنی مبادرت ورزیده است. نوشتار پیشرو که با روش کتابخانهای و رویکردی توصیفی تحلیلی انجام شده، به دنبال کشف و ارایه کارکردهای سیاق در تعیین معانی واژگان قرآنی در تفسیر المیزان است. حاصل مطالعات انجامشده این است که مهمترین کارکردهای سیاق در کشف و تعیین معنای واژگان قرآنی را میتوان در مواردی از جمله: تبیین و تشریح معنای واژگان، تعیین دایره مفهومی مفردات، ترجیح معنای یک واژه از بین احتمالات مختلف، تعیین مصادیق واژگان، بیان معنای متفاوت و تحول معنایی یک واژه در کاربردهای مختلف برشمرد.
Al-Mizan Commentary is one of the commentaries that has dealt with the semantics of the contents of the Quran in numerous and extensive cases. Considering the evidences and verses, especially the context, Allameh Tabataba'i has tried to discover the meanings of Quranic words accurately. Using a descriptive-analytical and desk-research method this paper studies this issue. The findings show that the most important functions of context in discovering and determining the meaning of Quranic words can be found in cases such as, explaining the meaning of words, determining the conceptual range of words, preferring the meaning of a word among different possibilities, determining instances of words, expressing different meanings and semantic evolution of a word in different applications.
خلاصه ماشینی:
برهمیناساس علامه طباطبائی که اهتمام ویژهای به قرینه سیاق در تفسیر قرآن دارد، در تفسیر المیزان با بهرهگیری از این قرینه بهطور وسیعی به معناشناسی دقیق واژگان قرآنی مبادرت ورزیده و در پرتو این قرینه گاه برای یک واژه در آیات مختلف قرآن، معانی مستقل و متفاوتی بیان نموده است (ر.
در زیر نمونههایی از این موارد ذکر میشود: واژة «کتاب» در آیات مختلف قرآن به معانی متعددی آمده و علامه طباطبائی براساس قرینة سیاق در معنای این واژه ذیل آیه «وَ الَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ إِنَّا لا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِين» (اعراف: 170) مینویسد: «آيۀ مورد بحث گرچه فىنفسه و با صرفنظر از آيات قبل و بعد آن، عام و مستقل است؛ ولي ازآنجاكه سياق کلام دربارة بنىاسرائيل قرار گرفته، آن ظهور در عموميت را از دست داده و تنها به بنىاسرائيل اختصاص پیدا کرده است؛ بنابراين مقصود از «كتاب» در آیه شریفه تنها تورات، و يا تورات و انجيل خواهد بود» (طباطبائی، 1390ق، ج8، ص301).
در همین زمینه یکی از اندیشمندان معاصر قرآنی مینویسد: هرگز نباید براساس مفاهیمی که از مفردات آیه در ذهن ما موجود است، آیه را تفسیر کرد (سبحانی، 1382، ص12)؛ زیرا یک واژه در کاربردهای مختلف ممکن است معانی متفاوتی پیدا کند و این تغییر معنا با توجه به قرینههای موجود در کلام بهویژه قاعدۀ سیاق و همچنین با درنظر گرفتن کلمات و عبارات قبل و بعد قابل تشخیص است (ر.