چکیده:
کعبه،مقدّسترین معبد الهی، که عمری به درازای حیات این جهان دارد همچون نگینی بر تارک هستی می درخشد این بنای ارزشمند و آیین مقدّس حج، در شعر و ادب فارسى، جایگاهى ویژه و بس والا دارند و سخنوران و ادیبان، هر یک از زاویۀ خاص خود به آن ها توجّه کردهاند.در این میان شاعر بزرگ و عارف ادب فارسی یعنی مولوی بنا به دید عرفانی خود بدان نگریسته و در این راستا آثار ارزنده کعبه در اشعار این شاعرگرانقدر با مفاهیمی تقریبا یکسان جلوه می کندکه اهم آن ها عبارتند از: خانۀ دل، کعبه در مفهوم مجازی شرع، برتری کعبۀ دل بر کعبۀ گِل ، برتری حج باطن برحج ظاهر، کعبه در معنای حقیقی و در معنای مقصود والا.
خلاصه ماشینی:
ـ و إذ بوأنــا لإبراهيــم مکان البيت ـ خداوند متعال دســتور مي دهد تا آن را از هر ِ ِ ِ ِ ِ گونه شــرک و آلودگي پاکيزه نمايند: « أن لا تشــرک بي شــيئا و طهر بيتي للطائفين و ِ ِ ِ ِ ِ ِ القائمين و الرکع السجود» ِ ِ ِ ِ - گرصـورت بي صورت معشوق ببينيد هم خواجه و هم خانه و هم کعبه شــماييد ده بـار از آن راه بـدان خـانـه بـرفـتـيد يـک بـار از ايـــن خانه بر ايـن بـام برآييد (مولوي ،١٣٨٨: ٢١٣ ) اي قوم به حج رفته کجاييد : شيخ صفي الدين درتفسير اين بيت ، سخناني دارد که در صفوه الصفا ،٥٦٢، نقل شده است :«فرمودکه کعبه دواست : يکي کعبه گل وديگري ِ کعبــه ي دل .
طواف به گرد کعبه برگرفته ازآيه ي ٢٦ سوره ي حج است : در آيه ٢٦ سوره مبارکه حج بعد از اينکه به داستان معبد شدن خانه خدا براي مردم اشاره مي کند ـ و إذ بوأنا لإبراهيم مکان البيت ـ خداوند متعال دستور مي دهد تا آن را ِ ِ ِ ِ ِ از هر گونه شرک و آلودگي پاکيزه نمايند: « أن لا تشرک بي شيئا و طهر بيتي للطائفين ِ ِ ِ ِ ِ ِ و القائمين و الرکع السجود».