چکیده:
با افزایش جمعیت شهرهای بزرگ و نیز بالا بودن تعداد جمعیت آنها نسبت به کل جمعیت استان و همچنین بیشترین جذب خدمات و امکانات نظام شهری با پیدایش تقدم و تسلط شهری مواجه گردید. بنابراین به منظور برقراری تعادل و توازن در الگوی توزیع جمعیت، تاکنون استراتژیهای مختلفی به کار گرفته شده که یکی از این سیاستها، توسعه شهرهای کوچک میباشد. از این رو به منظور دستیابی به توسعه متوازن و یکپارچه در فضای منطقهای، ایجاد سلسله مراتب متعادل و نظام یافتهی سکونتگاهها از نیازهای اساسی به شمار میآید که در این میان توجه به شهرهای کوچک یکی از راهکارهای تعادل بخشی به این وضعیت میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد شهرهای کوچک در توسعه منطقهای استان گلستان و با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی و پیمایشی صورت گرفته است. شهرهای کوچک در این پژوهش عبارتاند از: کردکوی، رامیان، گلوگاه، آزادشهر، بندرترکمن، بندرگز، آققلا و علی آباد کتول که جهت بررسی عملکرد در بعد جمعیتی و اقتصادی و اجتماعی از ضریب کشش پذیری، مدل آنتروپی و رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان دهنده ضریب کششپذیری جمعتی بیشتر شهرهای علیآباد، آق قلا و کردکوی نسبت به سایر شهرهای کوچک استان گلستان میباشد. همچنین نتایج به دست آمده از مدل آنتروپی نشان میدهد که شهرهای کوچک در محدوده مورد مطالعه باعث تعادل جمعیتی در منطقه گرگان شده است. در نهایت نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره نشان دهنده سیر نزولی بخش کشاورزی و سیر صعودی بخش خدمات در شهرهای کوچک میباشد.
خلاصه ماشینی:
با افزایش جمعیت این گونه شهرها و نیز بالا بودن تعداد جمعیت آنها نسبت به کل جمعیت استان ، نظام شهری با پیدایش تقدم و تسلط شهری مواجه گردید (زیاری، ١٣٧٨: ٨٢) بنابراین به منظور برقراری تعادل و توازن در الگوی توزیع جمعیت ، تاکنون استراتژی های مختلفی به کار گرفته شده که یکی از این سیاستها، توسعه شهرهای کوچک می باشد (روستایی، ١٣٨٩: ٥) در واقع شهرنشین شدن جمعیت ، افزایش جمعیت شهرها و به تبع آن توسعه شهرهای کوچک و بزرگ ، ویژگی عصر حاضر است (٦ :١٩٨٩ ,Hall) ایده و موضوع مطالعه ی نقش و تأثیر شهرهای کوچک اولین بار توسط جانسون مطرح گردید که تقریبا جدیدترین موضوع در توسعه منطقه ای بود (٢٠٠٩:١٢ ,Barean) بدون شک یکی از مهم ترین طرفداران این دیدگاه ، دنیس راندینلی است که با همکاری رودل در سال ١٩٧٨ بحث عمیق و گسترده ای در این زمیه فراه منمود ( ,Baresky ٨٨ :٢٠٠٩) از این رو به منظور دستیابی به توسعه متوازن و یکپارچه در فضای منطقه ای، ایجاد سلسله مراتب متعادل و نظام یافته ی سکونتگاه ها از نیازهای اساسی به شمار میآید که در این میان توجه به شهرهای کوچک یکی از راهکارهای تعادل بخشی به این وضعیت میباشد (نوری، ١٣٨٨: ٦١) در واقع شهرهای کوچک به عنوان یک بازیگر نقش کلیدی و مؤثری در ارتباط با بازارهای محلی و فرمحلی بازی میکنند (٥٦ :٢٠٠٣ ,Tacoli) طبق تعریف سازمان ملل شهر کوچک همه شهرهایی که زیر ١٠٠ هزار نفر سکنه دارند شهر کوچک نامیده شده اند ولی در هر کشور و منطقه ای با توجه به شرایط و مقتضیات جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی این تعریف متفاوت میگردد (فنی، ١٣٨٢: ١٤).