چکیده:
نظریهی زیباییشناسی انتقادی مکتب فرانکفورت، به هنر به مثابهی یک مقولهی مستقل مینگرد و بر اصالت آن تاکید مینماید. بر اساس مبانی این نظریه، موفق بودن یک اثر هنری در گرو سازش نکردن با ناسازگاریها و عدم تاییدآنهاست. ادونیس به عنوان شاعر نوگرای معاصر عربی، با بهرهگیری از ساختهای جدید زبانی، بر آن است تا امکانهای جدید شعری را تجربه کند. زبان انتقادی وی، نظام ساکن و تاییدگر سلطه را به لرزه درمیآورد، تناقضهای موجود در جامعه را افشا میکند و میکوشد تا جامعهای بر پایهی عدالت، آزادی و اندیشهورزی بنا نماید. در پرتو اهمیت مسأله، پژوهش حاضر تلاش دارد تا براساس نظریهی زیباییشناسی انتقادی و با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی اشعار انتقادی ادونیس در دفترهای شعری «أغانی مهیار الدمشقی»، «تنبأ أیها الأعمی» و «هذا هو إسمی» بپردازد؛ دفترهایی که در آن شاعر قضایای موجود در جامعه را بهچالش میکشد و برای بیداری و روشنگری انسان معاصر و آشنایی وی نسبت به آزادی و شهامت انتقاد نسبت به نابسامانی شرایط حاضر در جهت رسیدن به جامعه تلاش مینماید. بررسی نمونههای شعری شاعر، نشاندهندهی آن است که ادونیس به استقلال هنر، باور دارد و کوشیده تا ملت عرب را بیدار سازد. او نپذیرفته که یک شاعر در قید و بند باشد، از حکومت یا حاکم خاصی دفاع نماید و یا وامدار شخص یا اشخاصی باشد؛ بلکه از نظر او وظیفة شاعر این است تا ضمن سلطه ناپذیری، در برابر هر نیرویی که انسان را محدود میسازد و آزادی وی را سلب میکند بایستد و با آن جریان به مبارزه برخیزد.
The critical aesthetic theory of Frankfurt school regards art as an independent field and emphasizes its genuineness. According to this theory, success of a work of art depends on irreconcilability to compatibilities and disapproval of them. Ali Ahmad Saeid, a contemporary Arab poet, has been considered as a modernist in Arabic literature, and he has tried to use new language structures to experience new poetry. His critical language shakes the dominant ruling system and reveals the contrasts in the society. He tries to create a society based on justice, freedom and thinking. This research seeks to review Adonis's critical poetry in his anthology based on critical linguistics and the conceptual analysis method. The chapters of his book of poems challenge the events in the society, raise public awareness and awaken the society so as to criticize the current turbulent situation freely. The research gives evidence that the poet not only believes in the independence of poets of the government or certain people but also regards this as a poet’s duty to stand against any force which restricts him.