چکیده:
پژوهشگران معاصر عرب، در حوزۀ تاریخ نحو آثار بسیار مهمی نگاشته اند. هرچند بسیاری از آنها، به لحاظ محتوایی مطالبی مشابه دارند، نگارندگان برخی از این آثار توانستهاند با عملکرد بهتر در تقسیم بندی و تحلیل روشن از دوره های تاریخی نحو، در جنبۀ آموزشی این حوزه گام بردارند. محمد طنطاوی، نویسندۀ معاصر مصری، با تاریخنگاری در این موضوع، اثری ارزشمند با عنوان نشاة النحو و تاریخ اشهر النحاة نوشته و کوشیده است ضمن پاسخگویی به چراهای مربوط به پیدایش نحو، اطلاعاتی مفید در حوزۀ زندگینامۀ نحویان برجسته و مکاتب وابسته به آنها بیان کند. او با رویکرد زبانشناسانه به زبان عربی و به کارگیری روش تاریخی - تحلیلی، تصویری روشن از تاریخ زندگانی این دانش نمایانده است.
در این مقاله، نگارندگان برآنند تا افزون بر معرفی این زبانشناس برجسته، اثر یادشده را از نگاه شکلی و محتوایی بررسی و ارزیابی کنند.
خلاصه ماشینی:
1. چارچوب کلی اثر زمانی که از چارچوب کلی يک اثر سخن میگوييم، هدف ما همان اجزايی است که در کنار يکديگر شکل و بدنۀ کتاب را به وجود میآورند؛ بدينترتيب که نويسنده ضمن پرداختن به موضوع مورد بحث، به قالب کلی اثر نيز توجه داشته و متناسب با بخشهای گوناگون کتاب، به بيان مطالب خود میپردازد.
نويسندۀ کتاب نشأة النحو وتاريخ أشهر النحاة که از مؤلّفان معاصر است، ضمن پرداختن به موضوع کتاب، به قالب کلی يک اثر امروزی توجه داشته و مطالب خود را در بخشهای مختلف کتاب بيان نموده است.
بهديگرسخن، طنطاوی تاريخچۀ دانش نحو را از نظر گذرانده که همواره مورد توجه دانشآموزان حوزۀ زبان و ادبيات عرب بوده است و بههمينجهت، بهدنبال اين موضوعِ جالب، عنوان نيز صفت جذابيت را بر تن نموده که درنتيجه خواننده با نگاهی به نام اثر، به مطالعۀ آن برانگيخته میشود.
چنانچه به نقطۀ آغاز و پايان فهرست موضوعات اين کتاب نگاه کنيم، درمیيابيم که نويسنده به نظم و ترتيب زمانی ميان مباحث توجه داشته و مطالب را بهگونهای در کنار هم قرار داده است که به سؤالاتی که يکی پس از ديگری به ذهن خوانندۀ کنجکاو میرسد، بهترتيب پاسخ دهد؛ بهعنوانمثال، طنطاوی در آغاز فهرست کتاب، از تاريخچۀ نحو سخن بهميان آورده است که در اين مبحث خواننده بهطور ناخودآگاه با سؤالاتی متوالی روبهرو میشود؛ بدينترتيب که نويسنده به دنبال علت وضع نحو، مطالبی نظير زمان و مکان پيدايش اين دانش، ماهيّتِ وضع آن (عربی يا غيرعربی بودن) و...