چکیده:
شهرهای بزرگ در کشور ایران با خطرات مانند سیل و رانش زمین، مشکلات ناشی از آب و غذا و جامعه مواجه هستند. چالشهایی در چرخه مدیریت بلایا وجود دارد که مانع از آمادگی و پاسخ عملیاتی مناسب در خطرات میشود که درک آن برای مدیران بسیار مهم است. هدف مقاله، طراحی مدل ساختاری-تفسیری برای شناسایی و تحلیل روابط میان چالشهای اثرگذار در مدیریت بلایا است. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر گردآوری اطلاعات توصیفی-اکتشافی است. مدیران سازمان مدیریت بحران شهر تهران و اساتید دانشگاهی به تعداد 15 خبره جامعه تحقیق را تشکیل میدهند که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. چالشها با مطالعهی اسنادی و مصاحبه با خبرگان، شناسایی و سپس با روش دلفی فازی بومیسازی شد. سپس با طراحی پرسشنامهای، میزان تأثیر چالشها بر یکدیگر توسط خبرهها مشخص و مدل ساختاری-تفسیری طراحی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که چالشهای مدیریت بلایا به طور کلی در هفت دسته اصلی عوامل فناوری، عوامل اجتماعی، عوامل محیطی، عوامل سیاسی، عوامل قانونی، عوامل اقتصادی، عوامل عملیاتی/مدیریتی، و عوامل نهادی مربوط میشوند. نتایج مدل ISM نشان داد که چالشهای «توجه نکردن به عوامل اجتماعی هنگام ایجاد قوانین» از عوامل قانونی و «درک ضعیف عوامل مرتبط با محیط» از عوامل محیطی بیشترین قدرت هدایت را دارند و بسیار تاثیرگذار هستند. بنابراین، مدیران باید حل این چالش ها را برای برنامهریزی بهبود فرآیند چرخه مدیریت بلایا در اولویت قرار دهند.
Large cities in Iran face dangers such as floods and landslides, water and food and community problems. There are challenges in the disaster management cycle which obstacle Proper operation response and readiness to hazards that understanding is very important for managers. The aim of this paper is to design a interpretative-structural model for identifying and analyzing the relationship between effective challenges in disaster management. Research is applied in terms of purpose and in terms of information collection id descriptive- exploratory. TEHRAN crisis management organization managers and university professors the number 15 experts make up the research community who were selected by snowball method. Challenges were identified by documentary study and interviews with experts, and then localized using fuzzy Delphi method. Then, by designing a questionnaire, the effect of the challenges on each other was determined by the experts and the structural-interpretation model was designed. The results of this study showed that disaster management challenges are generally relating to the seven main categories of technological factors, social factors, environmental factors, political factors, legal factors, economical factors, operational / managerial factors, and institutional factors. The results of the ISM model showed that the challenges of "not paying attention to social factors when creating laws" from legal factors and "poor understanding of environmental factors" from environmental factors have the most driving power and are very effective. Therefore, managers should prioritize solving these challenges for planning a disaster management cycle process improvement.
خلاصه ماشینی:
نتـايج مدل ISM نشان داد که چالش هاي «توجه نکردن به عوامل اجتماعي هنگـام ايجـاد قـوانين » از عوامـل قـانوني و «درک ضعيف عوامل مرتبط با محيط » از عوامل محيطـي، بيشـترين قـدرت هـدايت را دارنـد و بسـيار تأثيرگـذار هستند؛ بنابراين مديران بايد براي برنامه ريزي بهبود فرآيند چرخه مديريت بلايا، حل اين چـالش هـا را در اولويـت قرار دهند.
وجـود عوامـل و چـالش هـايي همچون کمبود منابع و کمبود اطلاعات (اوگي و همکاران ، ٢٠١٧: ٧١٩)؛ ضعف در پاسخ هاي مؤثر اضطراري هنگـام بلايـا (ال -داحـاش ٦ و همکـاران ، ٢٠١٨: ٢؛ ليـي٧، ٢٠١٦: ١٠٠)؛ تمرکـز نامناسـب در برنامه ريزي ، سازمان دهي و بسيج منـابع (لـين مـو و پاتهرانـاراکول ٨، ٢٠٠٦: ٣٩٧) و انعطـاف پـذيري نامناسب (ليي، ٢٠١٦: ١٠١) موجب شده است تا کشورهاي درحال توسعه سـازگاري و آمـادگي لازم را در بروز بلاياي طبيعي نداشته باشند (دجيمسا٩ و همکاران ، ٢٠١٨: ٣٠١٨).
اکثر مطالعات در ادبيات نظري مديريت بلايا بر يک بعد يا گاهي به طور مختصر بر چند بعد و عامل از چالش هاي مديريت بلايا متمرکز بوده اند؛ درحالي که ايـن مطالعـه عـلاوه بـر تحليل و شناسايي جامع و گسترده چالش هاي مديريت بلايا، بـر چگـونگي وجـود روابـط ميان چالش ها جهت رفع خلأ مطالعاتي متمرکـز اسـت ؛ بنـابراين تحقيـق حاضـر بـا هـدف طراحي مدل ساختاري- تفسيري ١ براي شناسايي و تعيين تعامل و روابط بـين چـالش هـاي اثرگذار در مديريت بلاياي طبيعي جهت موفقيت در مديريت بحـران جهـت رفـع شـکاف تحقيقاتي انجام شده است .
نتيجه گيري هدف تحقيق حاضر، طراحي مدل ISM براي چالش هاي مديريت بلاياي طبيعي است .