چکیده:
در دوران قاجاریه نوعی تحول در سطح جامعه روی داد که باعث تغییر و رشد در تولیده تجارت و در نتیجه نوآوری در
کاربرد و نقوش قالیها شد. از جمله این نوآوریهاء قالیهای تصویری هستند» که برخلاف نقوش انتزاعی قالیهای ایرانی،
دارای مضمون بوده و به دیوار آویخته میشدند. این پژوهش به دنبال این مساله است که هنرمندان و بافندگان قالی
چگونه مولفههای هویت و فرهنگی را در این قالیهای تصویری به نمایش در آوردهاند؟ هدف اصلی پژوهش حاضرء
دستیابی به شیوه چگونگی نوآوری بافندگان و هنرمندان در این قالیها برای استمرار هویت و فرهنگ ایرانی است.
بنابراین روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و شیوه گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانهای
صورت گرفته است. در این راستا از مجموعه نمونههای موجود در حوزه پژوهش، پنج مضمون پادشاهی انتخاب و هر یک
با رویکرد تحلیل ساختارگرایانه سوسور برای بررسی جانشینی و همنشینی نقوش تصویری به جای نقوش انتزاعی قالیها
پرداخته شده است. در نهایت این نتیجه حاصل شد که هنرمندان و بافندگان علاوه بر نمادها و نشانههای هم عصر دوره
قاجاره از نشانههای اسطورهای» تاریخی و بینافرهنگی استفاده کرده و با جانشینی نقوش روایی با استفاده از متنهای
مختلف به جای نقوش سنتی و همنشینی آنها با حاشیه و ساختار کلی قالی ایرانی منجر به تداوم هویت و فرهنگ ایرانی
در این نوع از قالیها شدهاند و بدین شکل با نوآوری در جانشینی و همنشینی آنها موفق به استمرار هویت فرهنگی در این
قالیها شدهاند.
During the Qajar dynasty, a kind of transformation took place in the society that caused changes and growth in production, trade, and as a result, innovation in the use and designs of rugs. Among these innovations are pictorial rugs, which, unlike the abstract designs of Iranian rugs, had a theme and were hung on the wall. This study seeks to find out how rug artists and weavers have displayed the components of identity and culture in these pictorial carpets? The main purpose of this study is to find out how weavers and artists' innovation in these rugs continuity the Iranian identity and culture. Therefore, the research method of the present study is descriptive-analytical and the data has been collected from library resources. In this regard, from all the examples in this research, five kingdom themes have been selected and each of them has been studied with Saussure's structuralism analysis approach to examine the Paradigmatic and Syntagmatic axis of pictorial patterns instead of abstract patterns of rugs. Finally, it was concluded that artists and weavers, in addition to the Symbols and signs of the Qajar region, used mythical, historical, and intercultural symbols and replaced them with narrative motifs using different context instead of traditional motifs and accompanying them with the margin and general structure of Iranian rugs have led to the continuation of Iranian identity and culture in this type of rugs, thus innovation in their Paradigmatic and Syntagmatic axis succeeded in continuing the cultural identity in these rugs.
خلاصه ماشینی:
در اين راستا از مجموعه نمونه هاي موجود در حوزه پژوهش ، پنج مضمون پادشاهي انتخاب و هر يک با رويکرد تحليل ساختارگرايانه سوسور براي بررسي جانشيني و همنشيني نقوش تصويري به جاي نقوش انتزاعي قالي ها پرداخته شده است .
در نهايت اين نتيجه حاصل شد که هنرمندان و بافندگان علاوه بر نمادها و نشانه هاي هم عصر دوره قاجار، از نشانه هاي اسطوره اي ، تاريخي و بينافرهنگي استفاده کرده و با جانشيني نقوش روايي با استفاده از متن هاي مختلف به جاي نقوش سنتي و همنشيني آنها با حاشيه و ساختار کلي قالي ايراني منجر به تداوم هويت و فرهنگ ايراني در اين نوع از قالي ها شده اند و بدين شکل با نوآوري در جانشيني و همنشيني آنها موفق به استمرار هويت فرهنگي در اين قالي ها شده اند .
يکي از برجسته ترين نمونه هاي موردي که توانايي تبيين قدرت طراحي هنرمندان و بافندگان قالي ايران در پيوند مباني فرهنگي و دگرديسي هاي اجتماعي را داراست و پژوهش بر روي آن ميتواند شيوه تداوم فرهنگ ايراني و انطباق آن با دگرديسيهاي اجتماعي را عيان سازد، قاليهاي تصويري هستند که براي اولين بار در دوران قاجار به وجود آمدند.
ميتوان گفت استمرار فرهنگي در اين قالي با جانشيني تصاوير جديد با نقوش سنتي مشهود است و مفاهيم جديد عصر قاجار با موفقيت با نقوش قاليهاي کرمان همنشين شده است و بدين شکل نوآوري در اين قاليها ديده مي شود.
3 meredith 4 جدول ١- تصوير احمد شاه قاجار و شاه عباس صفوي در قاليهاي تصويري تصوير پادشاهان در مرکز قالي (به تصویر صفحه رجوع شود) (مأخذ: ١ URL) ٦- بررسي ساختار همنشيني و جانشيني قاليهاي تصويري با مضمون پادشاهي از ميان پادشاهان اسطوره اي ايران بيشتر از همه تصوير هوشنگ شاه مورد توجه بوده است .