چکیده:
کلام سیاسی در جهان اسلام جزء علوم نوپایی است که اندیشه و عقیده دینی یک فرد مسلمان یا مذهبی از مذاهب اسلامی در باب مسائل سیاسی را بهصورت نظاممند بحث و منعکس میکند. ازاینرو بررسی و تحلیل اندیشههای سیاسی اهلسنت بهعنوان مذهب غالب در جهان اسلام که در بیشتر مقاطع تاریخی حکومت را در دست داشتهاند، در قالب این علم ضروری مینماید. علیرغم این سخن مشهور که مهمترین مسئله سیاسی یعنی حکومت جزء فقه اهلسنت است نه اصول و عقاید، اما نگارنده ضمن باور به این نکته که پایههای حکومت در کلام و متن اندیشههای اهلسنت ریشه دارد، در این گفتار سعی کرده است ریشهها و زمینههای اعتقادی و مبانی خلافت در اندیشه سیاسی اهلسنت را بازخوانی نماید. مفاهیم اساسی چون عدالت صحابه، مرجعیت سلف، مسئله کسب، نفی اختیار، تقدم نقل و ضرورت نقلی حکومت و... اموری هستند که خلافت و اقتدار را در طول تاریخ در متن کلام اهلسنت تمهید نموده است. در این نوشتار تلاش شده است با استفاده از این مفاهیم، چیستی کلام سیاسی و مبانی خلافت در اندیشه اهلسنت مورد خوانش و تفسیر قرار گیرد.
Political theology is one of the new sciences in Islamic educational
academies that systematically discusses and reflects the religious
thought and belief of a Muslim or a sect of Islamic sects on political
issues. Therefore, the study and analysis of Sunni political ideas as
the dominant sect of Muslims, which in most historical periods have
held power and authority, is necessary in the majority of Islamic
Political Theology. Despite of what is popular amongst Muslim
Scholars that the most important political issue i. e. government, is
part of Fiqh (jurisprudence) , not Usool (principles or theology) and
believes, but the author, while believing that the foundations of
governing perceptions are rooted in theology and main thoughts of
Sunni sect, in this script has tried to review the roots, belief basses
and foundations of the caliphate theory in Sunni political thought.
The basic concepts such as justice of the Companions, Adhering to
the predecessors, the issue of acquisition, the denial of free-will,
giving priority to the narration and necessity of having narration for
occupying the government etc. are matters that have prepared the
basis of caliphate and authority in theology of Ahl al-Sunnah
throughout the history. In this article, by exploring the above
concepts, I’ve tried to review and interpret the essence of Political
Theology and the principles of caliphate according to Sunni
thought.
خلاصه ماشینی:
چیستی و سیر تکوین کلام سیاسی اهلسنت با تأکید بر مسئله خلافت محمد قاسم مبارز 1 چکیده کلام سیاسی در جهان اسلام جزء علوم نوپایی است که اندیشه و عقیده دینی یک فرد مسلمان یا مذهبی از مذاهب اسلامی در باب مسائل سیاسی را بهصورت نظاممند بحث و منعکس میکند.
علیرغم این سخن مشهور که مهمترین مسئله سیاسی یعنی حکومت جزء فقه اهلسنت است نه اصول و عقاید، اما نگارنده ضمن باور به این نکته که پایههای حکومت در کلام و متن اندیشههای اهلسنت ریشه دارد، در این گفتار سعی کرده است ریشهها و زمینههای اعتقادی و مبانی خلافت در اندیشه سیاسی اهلسنت را بازخوانی نماید.
در برابر این دسته، دستۀ دیگر قرار داشت که در ابتدا جریان مغلوب و بعداً به جریان غالب تبدیل گردید؛ این جریان در مقام پاسخگویی فقط به آثار مأثور و رسیده از پیامبر (ص)، صحابه و تابعین متکی بودند و از دامنزدن به مباحث جدید و خارج از فتوای سلف پرهیز داشتند که بنام «اصحاب اثر» شناخته میشدند (پاکتچی، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1379: 9/3596) اما پس از جریان محنت و غلبۀ اصحاب اثر بر رقیب عقلگرای خویش، احمد ابن حنبل برای پیروان خویش اعتقادنامه نگاشته خود و اثرگرایان گذشته را «اهلسنت» خواند.
(طباطبایی، 1383: 2، رجائی، 1385: 1/14) لذا نگارنده در این گفتار شیوۀ از مباحث کلام سیاسی و لوازم آن را دنبال میکند که در آن حکومت، قدرت و آمریت و بنیانهای کلامی و اعتقادی آن در اندیشه اهلسنت محور اصلی محسوب میگردد و با اعتقاد به اینکه ریشههای حکومت و خلافت در کلام اهلسنت نهفته است، به بررسی و تطور حکومت و خلافت از منظر اهلسنت و مبانی و ادلهای که برای مذهبی بودن آن ارائه کردهاند خواهم پرداخت.