چکیده:
با فراگیر شدن زبان روانشناختی برای فهم اشخاص، تأمل انتقادی در آن موردتوجه اندیشمندان قرار گرفته است. در پژوهش حاضر با بهرهجویی از آرای استوارت هال بازنماییِ «انسان» در قالب دو نظام معناییِ شخصیت و خود موردتوجه قرار گرفت. لذا از پایاننامههای دفاعشده در دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، استفاده شد. بدینمنظور از تحلیل گفتمان انتقادی، برای استخراج نحوۀ بدیهیسازی و کلیشهسازی بهره بردیم. لذا از میان 627 پایاننامه حدود 170 پایاننامه، که در عنوانشان از استعارههای «شخصیت» و «خود» برای ارجاع به انسان استفاده کرده بودند، انتخاب شدند. تحلیل محتوای عنوانهای پایاننامه بهمنظور استخراج همنشینی مفاهیم مرتبط با این دو مفهوم نشان داد با دو نظام معنایی متفاوت روبهرو هستیم. از اواخر دهۀ 1380 «نظام معنایی شخصیت» رو به افول گذاشته و جایش را به «نظام معناییِ خود» داده است. در نظام معناییِ شخصیت با صفت/رگه بهمثابۀ مفهومی زیستی روبهروایم و در نظام معناییِ خود با کارکرد و نقش بهمنزلۀ مفهومی شناختی ـ اجتماعی مواجهایم. سپس نقش علوم شناختی در این چرخش زبانی از مفهومی زیستی بهسوی مفهومی شناختی ـ اجتماعی برجسته شد. درادامه به شباهتها پرداخته شد: بهطور کلی رویکرد شیءانگارانه مهمترین شباهتهای این دو نظام معنایی، برای فهم انسان هستند.
With the pervasiveness of psychological language for understanding individuals, critical reflection on it has come to the attention of thinkers. In the present study, using Stuart Hall's views, the representation of "human" in the form of two semantic systems of personality and self was considered. Therefore, the defended dissertations in the Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, were used. For this purpose, we used critical discourse analysis to extract the way of naturalizing and stereotyping. Therefore, out of 627 dissertations, about 170 dissertations were selected, which used the concepts of "personality" and "self" to refer to a human in their titles. Analyzing the content of dissertation titles in order to extract sitting the concepts together related to these two key concepts showed that we are facing two different semantic systems. First, since the late 1380s, the "Personality semantic system" has been declining and given way to its "Self semantic system". Second, in the Personality semantic system, we encounter trait as a biological concept, and in the Self semantic system, we encounter function and role as a cognitive-social concept. Then we tried to highlight the role of the cognitive science movement in this linguistic shift from a biological concept to a cognitive-social concept. We then turn to the similarities: Overall, reification-based approaches are the most important similarities between these two semantic systems for understanding human.
خلاصه ماشینی:
بـراي نشـان دادن اينکه مفاهيم روان شناختي ازلي ـ ابدي نيستند، و تاريخ معيني دارنـد، بازنمـايي٢ «انسـان » در روان شناسي آکادميک ايران ، با تمرکز با زبان روان شناختي حاکم بر پايان نامه هاي دفاع شده در گروه روان شناسي، دانشکدة روان شناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران ، موردتوجـه قـرار گرفت .
فوکو اين تکنيک ها را «تکنيک ها يا تکنولوژي خود» مينامد، و براين باور اسـت که براي تبارشناسي سوژة مدرن ، و فهم رابطه قدرت / دانش ، بايسـتي تکنيـک هـاي خـود را نيز در کنار ديگر تکنيک هاي اعمال سلطه موردتوجه قرار داد؛ «بايد به نقـاطي توجـه کنـيم که تکنولوژيهاي استيلاي افراد بر يکديگر بـه فراينـدهايي متوسـل مـيشـوند کـه فـرد بـر خودش اثر ميگذارد، و برعکس بايد نقاطي را درنظـر بگيـريم کـه تکنيـک هـاي خـود در ساختارهاي اجبار و استيلا ادغـام مـيشـوند.
در اين مقاله عنوان هاي پايان نامه هـاي دفـاع شـده در دانشـکدة روان شناسـي و علـوم تربيتي دانشگاه تهران به شيوه اي کيفي مورد تحليل قرار گرفته است .
ايـن پژوهش با اتکـا بـر هـم نشـيني رمزهـا بـه انجـام رسـيده اسـت ؛ نشـان دادن اينکـه در عنـوان پايان نامه ها، به صورت کرونولوژيـک مفـاهيم «شخصـيت و خـود» بـا چـه مفـاهيم ديگـري هم نشين شده اند و از اين رهگذر در ذهن مخاطبانشان چگونه معنايي از «انسـان » را بازنمـايي ميکنند، هدف اصلي پژوهش بود.
اين گزارشات حاکي از آن است که عامل هايي که براي شخصـيت در اين مقياس ها مورد استفاده قرار گرفته ، با آنچه در انواع دست نامه هاي روان پزشکي به منزلـۀ اختلال شخصيت ، يا حتي ديگر اختلالات محور I خوانده ميشود، رابطه اي وثيق دارند.