چکیده:
در دوران همه گیری کرونا، امکان برگزاری آیین های عزاداری به نحو عمومی و جمعی وجود ندارد. از اینرو، مسئله اصلی پژوهش حاضر مطالعه شیوه انجام عزاداری در بین بازماندگان طبقه متوسط جدید ایرانی و توصیف و تحلیل ویژگی ها و تحولات رخ داده در آنها است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، مقالهی حاضر با استفاده از روش های نتنوگرافی، اسنادی، مشاهده و مصاحبه در بازهی زمانی اسفند 1398 تا دی 1399 به مطالعه نحوه انجام عزاداری می پردازد.بر اساس یافته های این پژوهش، عزاداری در بین اعضای طبقه متوسط جدید از اشکال گوناگونی برخوردار شده و از جمله در رسانه های اجتماعی به شیوه های مختلف برگزار شده است. محورهای اصلی تغییرات رخ داده عبارتند از:. 1- مجازی شدن 2- فردی شدن 3- شخصی شدن 4- تصویری شدن 5- جنسیت زدایی شدن 6- دنیوی شدن (فردی شدن دین) 7- تجاری شدن. در توضیح چرایی بروز این ویژگی ها و تغییرات صورت گرفته می توان به تحولات ایجاد شده در سبک زندگی و جهان بینی بازماندگان طبقه متوسط جدید اشاره کرد و در بین این ویژگی ها و خصوصیات سبک زندگی اعضای این طبقه تناظرات و همخوانی هایی را مشاهده نمود.
In the era of corona-virus pandemic, there is no possibility for public and collective rituals. The main purpose of the present article is studying the new way that new middle class survivors mourn, describing the characteristics of mourning rituals among them and analyzing the changes occurred in these rituals in this era (2020 February to 2021 January in Iran). To this end, we employ Netnography, observation and interview as methods. Based on the findings of the present research, in the era of corona-virus, new middle class survivors mourn in different ways especially in social media. Virtualization, individualization, personalization, Visualization, Degenderization, secularization (individualization of religion), and Commercialization are the most important elements of mourning rituals among new middle class survivors. The homology between the characteristics of new middle class lifestyle and above-mentioned elements can explain why they emerged as the new traits of mourning rituals among new middle class survivors.
خلاصه ماشینی:
در مجموع، مسئلهي اصلی پژوهش حاضر توصیف، فهم و تحلیل آیینهاي عـزاداري در بین اعضاي طبقهي متوسط جدید در ایران امروز است تا به ایـن وسـیله بتـوان بـه شـناخت مولفههاي جدید در برگزاري این آیینها دست یافت و ارتباط آنها با سبک زنـدگی اعضـاي این طبقه را تحلیل کرد.
از آنجا کـه در دوران حاضـر و پـس از همـه گیـري ویـروس کرونـا (اسـفند ١٣٩٨)، آیینهاي ذکر شده در بسیاري موارد در رسـانههـاي اجتمـاعی و پیـام رسـانهـاي مختلـف شکل میگیرند و غالبا در آن بازنمایی میشوند در این پژوهش عمـدتا بـر اسـتفاده از روش نتنوگرافی تمرکز میشود.
در ایـن راسـتا، در ایـام همـه گیـري کرونـا و عدمامکان برگزاري آیینهاي تشییع، تدفین و ترحیم بسیاري از بازماندگان در »پسـت«هـا یـا »استوري«هاي خویش در اینستاگرام به شیوههاي مختلف به عزاداري مجازي مـیپردازنـد و بسیاري از آشنایان با استفاده از قابلیتهاي مختلف این رسانهي اجتماعی درگذشـت فـرد را تسلیت میگویند.
در شکلی دیگر از مراسم ترحیم مجازي که در بین بخشـی از اعضـاي طبقـهي متوسـط جدید رواج بیشتري یافته است، پخش کلیپ ساخته شـده از بخـشهـاي مختلـف زنـدگی متوفی، پخش موسیقی مورد علاقه درگذشته، سـخنرانی دوسـتان و نزدیکـان متـوفی و ذکـر خاطراتی از او، سخنرانی همسر، فرزندان و اعضاي خانواده، سخنرانی سخنرانانی بـا محتـوي عاشقانه و عارفانه با ارجاع به بخشهایی از زندگی متوفی و ...
البته این امر نیز به مانند بسـیاري از دیگـر ویژگـیهـاي مـرتبط بـا آیـینهـاي مـرگ در دهههاي گذشته دستخوش تغییر شده است به نحوي که در سالهـاي اخیـر تصـویر برخـی زنان درگذشته در گورستانها، بر رو سنگ قبر آنها نقـش بسـته اسـت و تصـاویر برخـی از آنها در آیینهاي تدفین و ترحیم در کنار شمع و گل قـرار داده شـده اسـت.