چکیده:
ابوزید به عنوان یکی از نظریهپردازان نومعتزله، در مواردی آموزههای قرآن را تاریخمند دانسته و در راستای اثبات نظریه خود، ادلّه مختلفی اقامه کرده است؛ از جمله اینکه کلام الهی را حادث و مخلوق در نظر گرفته و نتیجه آن را تاریخیت قرآن میداند. او تلاش میکند از طریق فعلدانستن صفت تکلّم، آن را به مسئله حدوث قرآن ارتباط داده، از رهگذر آن به تاریخیبودن قرآن استناد کند. در این راستا وی منکر وجود پیشین قرآن در لوح محفوظ شده و مراد از وجود قرآن در لوح محفوظ را معنای مجازی آن انگاشته است. به اعتقاد او لوح محفوظ همان قلوب مؤمنان است. این مقاله که به روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی نگاشته شده است، بر آن بوده با مداقّه در اصل بحث حدوث و قدم قرآن، اولاً درکی درست از آن ارائه نماید و سپس با اقامه دلایل و شواهدی از آرای فلاسفه و دانشمندان و صراحتهای قرآن، در قالب پاسخهای حلّی و نقضی ثابت کند که ارتباطی بین حدوث و تاریخیت قرآن برقرار نیست. نتیجه آنکه بحث حدوث کلام الهی تأثیری بر تاریخمندی قرآن به آن معنایی که مراد ابوزید است، ندارد و ادله و شواهد جناب ابوزید بر این مسئله همگی مخدوش است.
Nasr Hamid Abu Zayd, as one of the neo-Mu'tazilite theorists, has sometimes considered the teachings of the Qur'an to be historical and has given various reasons in order to prove his theory. Among other things, he considers the Divine word as an origination and a creature and considers its result as the history of the Qur'an. He tries to relate it to the issue of the originatedness (huduth) of the Qur'an through the verb to consider the adjective of speech and through it to cite the historical nature of the Qur'an. In this regard, he denies the previous existence of the Qur'an in the well-guarded tablet and the meaning of the existence of the Qur'an in the well-guarded tablet has taken its allegorical meaning. According to him, the well-guarded tablet is the hearts of the believers. This article has been written in a descriptive-analytical and critical method and seeks to explain the essence of the discussion of the originatedness (huduth) and eternity (qidam) of the Qur'an: first, to provide a correct understanding of it, and then by presenting evidence from the viewpoint of philosophers and scientists, and the explicitness of the Qur'an. Then prove in the form of positive and contradictory answers that there is no connection between the originatedness (huduth) and the historicity of the Qur'an. The conclusion is that the discussion of the originatedness (huduth) of the Divine word has no effect on the historicity of the Qur'an in the sense that it refers to Abu Zayd, and the arguments and evidences of Abu Zayd on this issue are completely distorted.
خلاصه ماشینی:
نقد ديدگاه ابوزيد درباره حدوث کلام الهي و تلازم آن با تاريخ مندي قرآن * تاريخ دريافت : ١٣٩٨/٠٣/١٠ تاريخ تأييد: ١٤٠٠/٠٦/٢٣ محمد عرب صالحي ** ------------------------------------------- رقيه شجاعي چکيده ابوزيد به عنوان يکي از نظريه پردازان نومعتزله ، در مواردي آموزه هاي قرآن را تاريخ مند دانســته و در راســتاي اثبات نظريه خود، ادله مختلفي اقامه کرده اســت ؛ از جمله اينکه کلام الهي را حـادث و مخلوق در نظر گرفتـه و نتيجه آن را تاريخيت قرآن ميداند.
ضرورت علمي و اعتقادي اقتضـا مي نمود با بررسـي ابعاد گوناگون اين بحث مشخص گردد که اولا آيا اصل بحـث حـدوث و قـدم قرآن بـا توجه به تفاوت نگرش ها موضــوعي قابل پذيرش اســت يا قابل رد مي باشـد؛ ثانيا انکار لوح محفوظ يا تأويل آن به معنايي ديگر بر چه اسـاسـي استوار است ؛ ثالثا بر فرض حدوث قرآن آيا تلازمي ميان حدوث و تاريخ مندي قرآن وجود دارد يا اينکه ادعاي ابوزيد در اين تلازم مبتني بر مباني مخدوشي است .
۳. تقرير ديدگاه ابوزيد درباره حدوث و قدم قرآن و ارتباط آن با تاريخ مندي آن ابوزيـد نظر خود دربـاره حـدوث قرآن را از زبان معتزله اين گونه بيان مي کند: قرآن محدث و مخلوق اسـت ؛ زيرا قرآن از صـفات ذاتي و ازلي خداوند نيسـت .
توضـيح اينکه مغز سخن ابوزيد اين است که حدوث قرآن به معناي حيث ديالوگي داشــتن قرآن با واقعيت هاي عيني زمان نزول اســت و هرچه حيث ديالوگي اين چنين داشـته باشـد، ناگزير مناسـب و درخور همان شرايط تاريخي خواهد بود و براي غير آن شرايط پاسخگو نخواهد بود و معناي تاريخ مندي هم جز اين نيست ؛ زيرا اين واقعيت ها باعث نزول قرآن به شـکل خاص و قالب خاص و محتواي خاص شده اند.