چکیده:
جاسوسی مفهومی در فقه و حقوق موضوعه است که به فعالیت کسی که به گردآوری
اطلاعات به نفع دشمن بپردازد اطلاق می شود. البته جاسوس اختصاص به این مورد
ندارد و در مواردی همچون اسرار خصوصی افراد و جاسوسی حکومت از عمّال خود
کاربرد دارد. برای مفهوم جاسوس تعابیری همچون عین، سمّاع به کار گرفته می شود.
در اخبار منقوله از سیره پیامبر موارد متعددی دیده می شود که حاکی از این است
که مسلمانان بر علیه کفار جاسوسی می کردند. البته اصل اولی در جاسوسی بر حرمت
است به دلیل آیات قرآن، روایات، اجماع، سیره عقلاء و دلیل عقلی، ولی از این اصل
اولی مواردی خارج شده است مثل جاسوسی از دشمن، جاسوسی حکومت از عمّال
خود در این تحقیق ادله مشروعیت مصادیق جاسوسی را درابتدا می آوریم و در ادامه
ملاکهای مشروعیت جاسوسی را می آوریم، ملاکهایی همچون، حفظ نظام، تقدیم
اهم، حکومت قاعده لا ضرر بر حرمت جاسوسی و...
خلاصه ماشینی:
البته اصل اولي در جاسوسي بر حرمت است به دليل آيات قرآن ، روايات ، اجماع ، سيره عقلاء و دليل عقلي، ولي از اين اصل اولي مواردي خارج شده است مثل جاسوسي از دشمن ، جاسوسي حکومت از عمال خود در اين تحقيق ادله مشروعيت مصاديق جاسوسي را درابتدا مي آوريم و در ادامه ملاکهاي مشروعيت جاسوسي را مي آوريم ، ملاکهايي همچون ، حفظ نظام ، تقديم اهم ، حکومت قاعده لا ضرر بر حرمت جاسوسي و...
ثمره اين بحث در اين جا ظاهر مي شود اگر قائل شديم ادله حرمت تجسس مطلق است و همه موارد را شامل مي شود، در موردي که بين عنوان تجسس با عناوين مختلف تنافي صورت گيرد بايد طبق قواعد باب تزاحم عمل کرد و اهم را مقدم نمود، اما اگر موضوع تجسس حرام را مقيد به اغراض فاسد بدانيم در مواردي که اغراض صحيح باشد تخصصا از موضوع تجسس و جاسوسي حرام خارج خواهد بود.
٣- امام صادق فرمودند: «جهالت در سه چيز است : الف ) برادر خود را دائما عوض کند ب ) بدون بيان علت ، با کسي قطع رابطه و دوستي نمايد ج ) تجسس از چيزي که مورد احتياج و غرض عقلايي او نيست » (مجلسي، محمد باقر (بي تا)، بحار الانوار، تهران : دار الکتب الاسلاميه ، ج ٧٨، ص ٢٣٠).