چکیده:
ذوق و خلاقیت هنری هر جامعهای از سنن زندگی و سوابق تاریخ و محیطی آن قوم ریشه و الهام میگیرد و غالبا این ذوق و استعداد در یک یا چند رشته خاص متبلور میشود از جمله هنرهایی که در این سرزمین به مرورر زمان به کمال رسیده است و ذوق هنرمند ایرانی در پهنه آن فرصت تجلی وافر یافته هنر قالیبافی است. بدون شک قدمت استفاده از زیر انداز به زمانی میرسد که انسان به فکر ساختن سر پناهی جهت تامین آسایش خود افتاد. بافت انواع زیرانداز نیز همزمان با پرورش دام و استفاده از پشم آن بدین منظور بوده است و انسان پس از بهره وری از پوست حیوانات به اهمیت الیاف پشمی پی برده و به مرور تا تغییر زندگی بشر از مرحله توحش و زیست انفرادی در غارها به چادرنشینی و معاش خانواده و قبیلهای و اعتلای فکری بوده و انسان پس از احساس نیاز به این تغییر جهت تامین آسایش بیشتر خویش بدان گردن نهاده است بافتن فرش مانند سایر دستاوردهای بشری همواره رو به تکامل رقته و این پیشروی بدون حل تکامل یافته که با تمدن انسانعجین بوده است به این حد که گفتهاند هیچ هنری مانند هنر فرش تکامل نیافته است. و اولین فرشها نیر در ایران به ثمر رسیده است به گونهای که فرش پاریزک که از قدیمیترین فرشهای جهان است را به نوعی ایرانی دانستهاند. در دورههای تاریخی ایران دوره صفویه دوره اوج اعتلای فرش بوده است به طوری که مهمترین محصول صنعتی ایران قالی و قالیچه است. دست بافت است که این محصول جزو اساسیترین محصولات صادراتی در ایران بوده است این محصول اقسامی چون ترنجی، ابریشمی، شمعدانی، باغی و شاه عباسی را دارا میباشد فرش دوره صفویه در دوره شاه اسماعیل و شاه طهماسب و شاه عباسی را میتوان از مهمترین ادوار فرش صفوی و فرش ایرانی دانست هدف از این مقاله تحقیقی تحلیل و بررسی فرش بافی در دوره صفویه میباشد.
The taste and artistic creativity of any society is rooted and inspired by the life traditions and history and
environment of that people, and often this taste and talent is crystallized in one or more specific disciplines,
including the arts that are perfected in this land over time. Has arrived and the taste of the Iranian artist in its area
is a great opportunity to manifest the art of carpet weaving. Undoubtedly, the use of underlayment dates back to
the time when man thought of building a shelter to provide his comfort. The texture of different types of
undergarments has been simultaneously with livestock breeding and the use of wool for this purpose, and
humans, after productivity of animal skins, realized the importance of wool fibers and gradually changed the
human life from savagery and solitary life in caves to tents and The livelihood of the family is tribal and
intellectual, and man, after feeling the need for this change to provide more comfort, has embraced it. It is so
much said that no art has evolved like carpet art. And the first Nir carpets have been produced in Iran, so that the
Paris carpet, which is one of the oldest carpets in the world, is considered as a kind of Iranian. In the historical
periods of Iran, Safavid period has been the peak period of carpet development, so that the most important
industrial product of Iran is carpets and rugs. This product has been one of the most basic export products in
Iran. This product has types such as bergamot, silk, geranium, garden and Shah Abbasi. The carpet of the
Safavid period in the period of Shah Ismail, Shah Tahmasb and Shah Abbasi can be The most important periods
of Safavid and Iranian carpets were considered. The purpose of this research article is to analyze and study
carpet weaving in the Safavid period.
خلاصه ماشینی:
یکی ادیگر از فرشهای معروف این دوره فرش بهار خسرو است که در کتاب تاریخ طبری نیز مطالبی به شرح زیر درباره آن فرش آمده است که یک قالی بسیار عالی ایران موسوم به بهار خسرو در قصر تیسفون به طول 450 قدم و عرض 90 قدم موجود بوده است، وجه تسمیه این قالی بدان جهت بوده است که نقش آن نمایانگر باغی آراسته با گلها و پرندگان و جویهای آب روان بوده است د رمورد این فرش گرانبها دو نظریه است یکی آنکه هنگامی که خسروپرویز پادشاه ساسانی مغلوب هرکلیوس امپراطور روم شد این فرش به دست سپاهیان غالب افتاد و نظر دیگر این فرش همان فرش معروف «بهارستان» است که در شکست یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی سپاهیان عرب آن را به غنیمت بردند که در کتاب تاریخ بلعمی نیز در فصل گشایش ملاین آمده است «اندر خزینه فرشبی بود یک بساط – سیصدیش بالا اندر شش ریش بالا و آن در فرش زمستانی خوانندی و ملکان عجم آن را اندر زمستان باز کرنه می و بر وی نشستندی، بدان وقت که اندر جهان سبزی و شکوفه نماندی چنانکه چون بنگریستندی پنداشتهای که سبزه زار است یا کشتزاری و اندر آن همه گوهرها اندر نشانده به رنگ اندر همه جهان اسیر غم است و شکوفه» از این قصه که بگذریم نقطه طلایی و نقطه اوج فرش بافی در ایران در دوره صفویه (1152-907 ه ق) این دوره به دلیل اینکه فرش بافی از روستا به شهرها نفوذ پیدا کرد و تجارت فرش گسترش یافت و همزمان دولت نیز به تشویق هنرهایی که صرفه اقتصادی برای مردم و دولت دانست پرداخت نظیر سفالگری، نساجی و قالیبافی همت گمارد دوره شاه عباس که به طور عمده که این هنرها به طور عمده صنایع حکومتی بودند به همان عمدیتی ترویج میشدند که لوئی چهاردهم در فرانسه انجام داد بخصوص طراحان فرش همانند رضا عباسی بهزاد نیز وجود داشتند که سبک و سیاق نگارگری آنها به فرش این دوره تأثیر بسزایی داشته است که این خود از طرحهای با شکوه فرشهای این دوره مشخص میشود مواد اولیه برای بافت قالی و هم چنین رنگرزی نیز فراهم بوده است مجموعه این عوامل بود که فرش دوره صفویه را جهانی و ممتاز نموده است نمونههای این قالی در بسیاری از موزه ه ای خارج از ایران نیز وجود دارد در این مقاله پژوهشی به موقعیت و خصوصیات این صنعت در این دوره پرداختهایم.