چکیده:
چارچوب نظری حسابداری مبتنی بر پاسخگویی تاکید بر ضرورت پاسخگویی در نظام حسابداری دارد. پژوهش حاضر باتوجه به اهمیت تئوری های جامعه شناسی در دانش حسابداری و با استفاده از مبانی نظری اسلامی درصدد بررسی این مهم است. هدف پژوهش حاضر ارائه تبیین مفهوم و مولفه های پاسخگویی در حسابداری از منظر اسلام با محوریت تئوری ساخت یابی است. مقاله حاضر در دسته پژوهش های کیفی است که در راستای هدف پژوهش با بررسی متون علمی و قرآنی و مصاحبه با 15 نفر از خبرگان علوم قرآنی و اعضای هیئت علمی دانشگاه رشته های حسابداری، جامعه شناسی و علوم اسلامی صورت گرفته است. در این مطالعه از روش تحلیل تم، اطلاعات به دست آمده تحلیل گردید. ابزار تحقیق در بخش کیفی، مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته و نمونه پژوهش با استفاده از ترکیب روش های غیراحتمالی ، هدفمند قضاوتی و گلوله برفی انتخاب شدند.مطابق یافته های پژوهش، رویکرد پاسخگویی، سطوح پاسخگویی، ابعاد پاسخگویی، ارکان(اجزای) پاسخگو، اصول پاسخگویی، تقویت پاسخگویی به عنوان تم های اصلی تحقیق شناسایی شدند که مولفه ها و مدل پاسخگویی حسابداری از منظر اسلام در چارچوب تئوری ساخت یابی را تبیین می کنند. نتایج پژوهش نشان می دهد که الگوی اسلامی با تمرکز بر عاملیت در تئوری ساخت یابی، ضعف های این تئوری شامل نادیده گرفتن اخلاق و نیت قوی در عاملیت را پوشش می دهد. تقویت عاملیت، تقویت ساختار و نهایتا تقویت نظام های اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. این امر منجر به شکوفایی زبان پاسخگویی در نظام حسابداری خواهد شد.
Accountability-based accounting theoretical framework emphasizes the need for accountability in the accounting system. The present study, considering the importance of sociological theories in accounting knowledge and using Islamic theoretical foundations, seeks to investigate this important issue. The purpose of this study is to explain the concept and components of accountability in accounting from the perspective of Islam with a focus on Structuration Theory. The present article is in the category of qualitative research that has been done in line with the purpose of the research by reviewing scientific and Quranic texts and interviewing 15 Quranic science experts and faculty members of public and private universities in the fields of accounting, sociology, and Islamic sciences. In this study, the obtained information was analyzed by the theme analysis method. The research tools in the qualitative section were in-depth and semi-structured interviews and the research sample was selected using a combination of non-probabilistic, purposeful judgment, and snowball methods. According to the research findings, accountability approach, accountability levels, accountability dimensions, accountable elements, accountability principles, accountability reinforcement were identified as the main research themes that explain the components and model of accounting accountability from the perspective of Islam in the framework of Structuration Theory. The results show that the Islamic model, focusing on agency in Structuration Theory, covers the weaknesses of this theory, including ignoring ethics and strong intentions in an agency. Strengthening agency will lead to strengthening the structure and finally strengthening social systems. This will lead to the flourishing of accountability language in the accounting system.
خلاصه ماشینی:
جدول (٣): نتایج حاصل از تحلیل تم تم اصلی , تم فرعی , مفاهیم , کد , رویکرد اسلامی , رستگاری (حقوق الله ، حقوق العباد، حقوق النفس )؛ امانت داری , P073- P069- P062- P0116- P0124- P0118- P070- I004 رویکرد پاسخ گویی , رویکرد جامعه شناسی , اولویت منافع اجتماعی بر فردی؛ شفافیت اطلاعات و عملکرد , P085- I007- P0106- P056 , رویکرد حسابداری , چارچوب نظری مبتنیبر مسئولیت پاسخ گویی , P085- P086 , اعتقادی , اعتقاد به معاد و پاسخ گویی به خداوند؛ اطاعت و بندگی- ارائه سهم خدا , P019- I005- P070- P0116- I011- P001 ط , فردی , تأمین رفاه فردی- خانوادگی تدارک برای آیندگان (اولاد) , I009- I010- P069- P001- I003 سوح پاسخ گویی , اجتماعی (برونزاد) , ترکیب ، قدرت و نیاز ذینفعان مسئولیت اجتماعی شرکت ها , I008 - I012- P068- P015- I004- I007 , سازمانی (درونزاد) , اهداف ، فعالیت ها و ماهیت سازمانی , I008- I009- P099- , پایداری , محیط زیست و طبیعت توجه به آیندگان , P068- P023- P018- I006- P069- I013- I010 ابعاد , متنب فآیند , قراردادی , P099 پاسخ گوی , بیرر, عمومی , P099 ی, مبتنیبر عملکرد , قراردادی: پاسخ گویی برای , P099- P0115 تم اصلی , تم فرعی , مفاهیم , کد , , دستیابی به اهداف تعریف شده , , , عمومی: پاسخ گویی برای نیازهای ذینفعان , P099- P0115 , , تأمین منابع , I010 , مبتنیبر منابع , تخصیص منابع , I010 , , مصرف منابع , I010 , ساختار , دلالت ؛ سلطه ؛ مشروعیت , P0111- P0127- P0131 ارکان (اجزای) پاسخ گو , عاملیت , قوه عاقله (ذهنیت ) قوه شهویه (قدرت ) قوه غضبیه (غیرت ) , P031- P030- I002 , , تعهد و مسئولیت پذیری , P026- I007- P001 , , عدالت , P001- P052- I013 , , رعایت استانداردها و قانون گرایی , I004- P001 , اصول مثت , کنترل پذیری (پاسخگویی مشارکتی) , P070- I005 , ب, تکریم , P070 -I009 اصول پاسخ گویی , , شفافیت , P070 -P088- P001- P058- P093 , , احسان و خیرخواهی (در سطح خرد و کلان ) , P001- P030 , , فحشا (گناهان و خطاهای پنهانی) , P001- P052 , اصل منف , منکر (گناهان و خطاهای آشکار) , P001- P052 , وی, بغی (ظلم و تجاوز به حقوق دیگران ) , P001- P052 تقویت , حاکمیت , اخلاق اسلامی (ایمان - تقوا) , P022- P001- I014- P017- P008- I004 پاسخ گویی , اخلاقی , اخلاق حرفه ای , P067- P080- I012 تم اصلی , تم فرعی , مفاهیم , کد , حاکمیت , حاکمیت شرکتی (اصول متعارف ) , P087- P085- P076 , شرکتی , حاکمیت شرکتی اسلامی , P087- P093 منبع : یافته های تحقیق ٤-١-١.