چکیده:
زمینه و هدف: آموزش و پرورش به عنوان یکی از دستگاههای مهم و بزرگ نظام میتواند سهم بزرگی در تولید امنیت اجتماعی داشته باشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی علل گرایش و راههای پیشگیری از جرائم و آسیبهای تربیتی در تحلیل محتوای کتب درسی دانشآموزان دوره متوسطه میباشد. روششناسی: روش پژوهش این مطالعه، روش تحلیل محتوا و واحد تحلیل، «جمله» (عبارت) است. با توجه به این که تاکنون مباحث جرائم و آسیبهای اجتماعی فقط در کتابهای درسی «مطالعات اجتماعی» و «تفکر و سبک زندگی» پایهی هشتم در دورهی اول متوسطه طرح شده است، و برنامههای آموزشی و تربیتی مدارس بر مباحث مطرح در این کتابها متمرکز است، بنابراین جامعهی آماری این پژوهش کتابهای درسی «مطالعات اجتماعی» و «تفکر و سبک زندگی» پایهی هشتم دورهی اول متوسطه در سال تحصیلی 1397 است. یافتهها: از مجموع عبارتهای مرتبط با «مؤلفههای آموزش پرداختن به جرائم و آسیبهای تربیتی» در کتابهای درسی «مطالعات اجتماعی» و «تفکر و سبک زندگی» پایهی هشتم دانشآموزان، 24/3% مرتبط با «علل گرایش به جرائم و آسیبهای تربیتی» بیشترین شاخص، «اعتیاد» با 35% و کمترین شاخص «مصرف مشروبات مستکننده» با 3% مورد اشاره قرار گرفته است. از مجموع 75/6% مرتبط با «راههای پیشگیری از گرایش به جرائم و آسیبهای تربیتی» بیشترین شاخص استفاده شده «خشم، عصبانیت، پرخاشگری، نزاع» با 44/5% و کمترین شاخص «قاچاق» و نیز «مصرف الکل و شراب» هر کدام با 3/5% اشاره گردیدهاند. نتیجهگیری: نتیجه کلی پژوهش این است که در کتب درسی دانشآموزان توجه جدی به علل گرایش به جرایم و آسیبهای اجتماعی نگردیده است و موارد اشاره شده نیز از یک منطق هدفمند، عقلایی و تدوین شده تبعیت نمیکند.
Background and objectives: Education Organization, as one of the most important and large systems of the Islamic system, can make a great contribution to the production of social security. The main purpose of this study is to investigate the causes of tendencies and the ways to prevent crimes and educational injuries in analyzing the content of textbooks for high school students. Methodology: The research method in this study is content analysis and the unit of analysis is "sentence" (phrase). Considering that so far the topics of crimes and social harms have been discussed only in the textbooks of "Social Studies" and "Thinking and Lifestyle" at the eighth grade in the first year of high school, and the educational programs of the schools are focused on the topics in these books, therefore, the statistical population of this study is the textbooks of "Social Studies" and "Thinking and Lifestyle" of the eighth grade of the first year of high school in the academic year of 2018. Findings: From the total number of phrases related to "components of education to deal with crimes and educational injuries" in the textbooks of "Social Studies" and "Thinking and Lifestyle" of eighth grade students, 24.3% are related to "Causes of tendency to crimes and educational injuries" as the most index rate, "Addiction" with 35%, and the lowest index rate of "intoxicating alcohol consumption" with 3% is mentioned. Out of a total of 75.6% related to "Ways to prevent the tendency to crime and educational injuries". The most used index rate was "anger, rage, aggression, conflict" with 44.5% and the lowest index was "trafficking" and "alcohol and wine consumption" each with 3.5%. Results: The general result of the research is that in the textbooks of students, serious attention has not been paid to the causes of the tendency to crimes and social harms, and the mentioned cases do not follow a purposeful, rational and formulated logic.
خلاصه ماشینی:
برنامه ي درسي آموزش و پرورش از جمله موارد قابل تأمل در اين زمينه است که سؤال اصلي پژوهش حاضر بر اين مسئله استوار است که تا چه ميزان علل گرايش به جرائم و آسيب هاي تربيتي و راههاي پيشگيري از آنان در محتواي منابع درسي «مطالعات اجتماعي» و «تفکر و سبک زندگي» دورة متوسطه دانش آموزان پايه هشتم پرداخته شده است ؟ مباني نظري و پيشينه تحقيق پيشگيري از جرم پيشگيري از لحاظ لغوي به معني «جلوگيري» و «دفع » آمده است و پيشگيري کردن يعني «مانع شدن» (معين ، ١٣٨١: ٩٣٣) که با مفهوم اصطلاحي آن در علوم جنايي هماهنگي دارد.
ميزان توجه به علل گرايش به جرائم و آسيب هاي تربيتي در کتابهاي مورد بررسي (رجوع شود به تصویر صفحه) همانگونه که در جدول ٣ مشاهده ميشود از مجموع ٣٧ جمله و عبارت مرتبط با «علل گرايش به جرائم و آسيب هاي تربيتي» در کتابهاي درسي «مطالعات اجتماعي» و «تفکر و سبک زندگي» پايه هشتم دانش آموزان، بيشترين شاخص استفاده شده «اعتياد» ٣٥% و نيز «مواد مخدر (به طور کلي)» ٣٢/٤% و کمترين شاخص «مصرف مشروبات مست کننده» ٣% بوده است .
همچنين از مجموع ٧٢ جمله و عبارت مرتبط با «راههاي پيشگيري از گرايش به جرائم و آسيب هاي اجتماعي» در کتاب درسي «تفکر و سبک زندگي» بيشترين شاخص استفاده شده «خشم ، عصبانيت ، پرخاشگري و نزاع» ٣٧% و کمترين شاخص «قاچاق» ٣% مورد اشاره قرار گرفته است .