چکیده:
برساخته شدن قصه های عامه از جهتی برآمده از تاریخی است که عامۀ مردم سعی دارند تا تلخیها و گزندهایش را پس زنند و در دل قصه ها آن را به صورتی دلخواه مبدل کنند و خود را تسکین دهند. درپی چنین کشش و کوششی است که روایتی پدید میآید که دارای عناصری از گفتمان های تاریخی و فراتاریخی/ آرمانی است . چنین مطالعه ای در عرصۀ متنیت پژوهی قصه ها را میتوان با نظریات مطرح نقد ادبی و در اینجا با کاربست نظریۀ تاریخ گرایینو تقویت کرد. تاریخ گرایان نو با مجموعه ای از کاربست ها گفتمان های مختلف ازجمله قدرت در عرصۀ سیاسی، گفتمان های خاموش و مغلوب یا گفتمان های فرهنگی و غیره را بررسی میکنند. در اینجا قصۀ «شاه اسماعیل و عرب زنگی» براساس رویکرد تاریخ گرایی نو و با روش تبیین تاریخی مطالعه شده است . این متن افزون بر سویه های مختلف گفتمان قدرت سیاسی تاریخ ایران که در عصر صفویه در پیوند با گفتمان ایدئولوژیک مذهبی قرار دارد و با نماد ذوالفقار ١. استادیار گروه تاریخ دانشگاه علامه طباطبائی، تهران ، ایران . amenehebrahimi@atu.ac.ir https://orcid.org/0000-0002-6571-7710 رخ نموده است ، از گفتمان اقلیت کرد در آن روزگار و دیگر گفتمان های اجتماعی و فرهنگی در زیست عامه ــ در آن مقطع و ورای آن زمان ــ نیز سخن میگوید
Folklore is to some extent derived from a history, whose bitterness is disregarded and is essentially transformed as pleased through tales by the public to relieve themselves. It is through such a drive and attempt that the general public leave behind their preferred history in tales, a narrative that consists of the elements of historical and meta-historical/utopian discourses. Such an approach in textualism of stories can be consolidated by prominent theories of literary criticism and, in here, using the theory of neo-historism. This approach is utilized for investigations into a variety of discourses such as power in politics, silenced and non-dominant discourses, cultural discourses, etc. This study investigates the tale of "Shah Ismail and Arab Zangi" based on the neo-historicism approach and using the historical explanation method. This text tells us not only about the various aspects of the discourse of political power in the Iranian history, which was connected with the religious ideological discourse in the Safavid era and manifested with the symbol of Zulfiqar (Imam Ali's sword), but also about the discourse of the Kurdish minority at that time and other social and cultural discourses at and beyond that time.
خلاصه ماشینی:
قصۀ شاه اسماعيل و عرب زنگي از ديدگاه تاريخ گرايي نو آمنه ابراهيمي *١ (دريافت : ١٤٠٠/٠٢/٠٨ پذيرش : ١٤٠٠/٠٣/٣١) چکيده برساخته شدن قصه هاي عامه از جهتي برآمده از تاريخي است که عامۀ مردم سعي دارند تا تلخيها و گزندهايش را پس زنند و در دل قصه ها آن را به صورتي دلخواه مبدل کنند و خود را تسکين دهند.
قصۀ «شاه اسماعيل و عرب زنگي» نيز همچون متني که از دل ذهنيت عامۀ مردم برآمده است ميتواند بيانگر گفتمان هايي در خور توجه باشد و به نوعي نقش عامه را در پرداخت به تاريخ زمانه و تجربۀ زيستۀ خود و آمال و آرزوهايش ، تلخ کاميها و ارزش ها و ضد ارزش هايش و ...
در بررسي اين قصه با توجه به فوايد کاربست رويکردهاي حوزة نقد ادبي که ميتوان از طريق آن به خوانشي متفاوت و دريافتي نو دست يافت ، رويکرد تاريخ گرايي نو١ انتخاب شده است .
اما در اين ميان فاطمه محمودي تازه کنده ٨ قصه هاي صمد بهرنگي و محمدحسين محمدي و محمد پيشان ٩ کليدر و همچنين حسين پاينده ١٠ سووشون را با رويکرد تاريخ گرايي نو بررسي کرده اند.
١٣ بنابراين کاربست تاريخ گرايي نو در بررسي قصۀ عاميانۀ شاه اسماعيل و عرب زنگي و روايت هاي آن از پژوهش هايي است که تا به حال مورد توجه نبوده است و بر پيشينۀ اين مطالعات ميافزايد.
در اين روايت پدر شاه اسماعيل خواستار سه زن پسر است و مسئلۀ نابينايياش به وسيلۀ سگي برطرف ، اما در اينجا هم لوچ ميشود.