چکیده:
در مورد اسرار نماز و تمایز بین نماز شرعی و نماز حقیقی، تألیفات زیادی از عارفان و حکیمان بهجایمانده که شباهت اندکی بین آثار مستقل آنها وجوددارد. برجستهترین آنها متعلق به دو عارف نامدار جهان اسلام، صائنالدین ابنترکه و محیالدین ابنعربی است. دیدگاههای ابنترکه در رسالۀ اسرارالصلوه ایشان بدون ذکر احکام فقهی آمده و اسرار ارکان کمی، وضعی و قولی نماز براساس علم حروف بیانشدهاست. ابنعربی در باب68 و 69 از کتاب فتوحات مکیه خویش ضمن بیان فتاوای فقهی خود، بهترتیب به اسرار جزئیات طهارت و رازهای نماز پرداختهاست. بهطوریکه غیر از تعداد اندکی از عارفان، همچون سبزواری یا امام خمینی دیگران تحتتأثیر افکار وی، آثار خود را تألیفکردهاند. ایشان با ذکر جزئیترین دستورات شرعی بهصورت وجوبی و ندبی، سرّ آنها را نیز بیانکرده که از نظر کمی و کیفی همانند دیگر دیدگاههای وی، گوی سبقت را از دیگران ربودهاست. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانهای، همراه با تصحیح نسخۀ خطی با شیوۀ انتقادی میباشد. این نوشتار بر آن است که برجستهترین نکات این دو اثر نفیس را بهاختصار معرفیکرده و ضرورت رویکرد عرفان عملی را در پاسخگویی نیاز بشر به نیایش، خاطرنشانکند.
There are numerous published works remained from Arifs and sages regarding gradual correspondent for mysteries of praying and the differences between true and obligated pray. Those of most predominated belong to Saen -Al-Din Ibn Tarke and Muhyedin Ibn Arabi, two popular Arif in the world of Islam. Saen Al-Din Ibn Tarke’s related attitudes without mentioning the religious jurisprudence laws, assigned explaining the quantitative, declaratory, and verbal secret in features of Salat, the secret of obligated and recommended prayer times and expressing some of its secrets based on gematria by compiling an independent record with the same name. Ibn Arabi in sections 68 and 69 of Al-Futuhat Al-Makiyya despite his legal opinion, decreed and discussed about prayer secrets and purity respectively. It is in a way that others except some mists such as Sabzevari and Imam Khomaini compiled their records under the effect of his thoughts. They mentioned more details regarding religious orders in recommended and obligatory by accompanying with their secrets which his attitudes qualitatively and quantitatively were prioritized. This study is a library research accompanied with editing Manuscript (Asrar Al-Salat Disquisition written by Saen Al-Din Ibn Tarke) with a critical approach. This research aimed to briefly introduce the major points of both precious records and state the circumstance of practical mystical approach in response to the human’s natural needs of praying in the current era.
خلاصه ماشینی:
لذا باید روشنشود که چرا علیرغم میل فطری انسان به پرستش و نیایش و تأکید آموزههای انبیای الهی، اکثر انسانها از این امر غافلند؟ آیا عدم آگاهی از اسرار آن، مانع اصلی این بیتوجهی است؟ آیا محدودکردن ارتباط با خداوند در قالب الفاظ و حرکات ظاهری میتواند تحولات گستردۀ معنوی و معرفتی را بههمراه داشتهباشد؟ دیدگاه دو حکیم و عارف بر جستۀ جهان اسلام ابنعربی و ابنترکه در مورد اسرار نماز چیست؟ این نوشتار بر آن است که این سؤالات را پاسخدهد.
پیشینۀ تحقیق در مورد اسرار نماز، آثار متعددی تألیفشده که مهمترین آنها عبارتند از: «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» از شقیق بلخی که شرح آن توسط عبدالرزاق گیلانی (1343) تألیفشدهاست و تألیفات بسیاری از عارفان متأثر از این کتاب است.
سگ به دُم جای خود بروبد و باز تو نروبــی به آه، جـــــای نماز از پــی جاه و خــــدمت یزدان دار پاکیزه جای و جامه و جان ( سنایی، 1374: باب اول) ابنعربی در مورد طهارت وضو و غسل، در باب 68 فتوحات بهتفصیل بحثکرده و علت وجوب غسل را فانیشدن انسان در لذات مادی تحلیلمیکند؛ زیرا قلب بر اساس حدیث قدسی محل ایمان و تجلی ربانی بوده و پاکی و آراستگی آن ضروری است اما اگر نمازگزار در لذات فانینشود، وضو کفایتکرده و تذکری برای مقامات بزرگی همچون توانمندی، صداقت، تواضع، حیا و...
عورت و پلید تلقیشدن آنها بدین علت است که سالک الی الله جهت وصول به محضر حضرت حق برای طهارت و وارستگی از جمیع این مظاهر و مبادی کثرت، بایستی این نجاسات عرفانی خود را پوشانده و با عبور از آنها به بارگاه الهی باریابد.