چکیده:
هدف و زمینه: ابوالفتحخان دهقان سامانی از شاعران برجستۀ سبک بازگشت ادبی دورۀ قاجار است که آثار متعددی به نظم دارد. شاهکار وی منظومۀ هزارویک شب است که شاعر در آن ترجمۀ داستان هزارویک شب عبداللطیف طسوجی را به نظم درآورده است. در این پژوهش با هدف پی بردن به میزان توانایی و هنر شاعری دهقان سامانی، سبک منظومۀ هزارویک شب وی معرفی و از جنبه های زبانی، ادبی و فکری بررسی میشود.
روش مطالعه: روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، شیوه ای است که نگارندگان در این پژوهش درپیش گرفته اند. همچنین 400 بیت از این منظومه برای آمارگیری و ترسیم جدول بسامدی انتخاب شده است.
یافته ها: نتایج حاکی از این است که در منظومۀ هزارویک شب دهقان سامانی فراوانی آرایۀ تکرار و جناس سبب بدیع شدن قافیه ها شده است. تنوع هجاهای قافیه و وجود انواع مختصات آوایی، جناسها و تکرارهای فراوان و دیگر آرایه های لفظی، سطح برجستۀ زبانی شاعر را نشان میدهد. شاعر در بکار بردن انواع آرایه های بیانی که مهمترین آنها تناسب، تضاد و تلمیح است و نیز استفادۀ هنری از صور خیال (استعاره، تشبیه، کنایه و اغراق) بطور گسترده بر غنای ادبی منظومه افزوده است.
نتیجه گیری: شاعر در استفاده از صور خیال بیشتر مقلد بوده و در مواردی نادر، ابداعات و ابتکاراتی داشته است. در سطح فکری نیز ضمن اینکه اندیشه های مذهبی و اعتقادات شیعی شاعر دیده شده است، تمایل وی به عرفان نیز آشکار میشود. استفادۀ فراوان از اصطلاحات علوم مختلف بیانگر آگاهی و اطلاعات فراوان وی، و فراوانی آداب و رسوم و باورهای عامیانه نشاندهندۀ مردمی بودن شاعر است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Abolfath Khan Dehghan Samani is one of the
prominent poets of the literary return style of the Qajar period who has several
works in order. His masterpiece is the poem Hazaravik Shab, in which the poet
has arranged the translation of the story Hazaravik Shab by Abdul Latif Tassoji.
In this research, with the aim of understanding the ability and art of the Samani
peasant's poetry, the style of his poem Hazaravik Shab is introduced and
examined from the linguistic, literary and intellectual aspects.
METHODOLOGY: Descriptive and analytical research method is the method
used by the authors in this research. Also, 400 bits of this system have been
selected for counting and plotting the frequency table.
FINDINGS: The results indicate that in the system of Hezarovik Shab Dehghan
Samani, the abundance of repetition and punctuation has caused the rhymes
to be original. The variety of rhyming syllables and the existence of various
phonetic coordinates, many puns and repetitions and other verbal arrays show
the prominent level of the poet's language. The poet has extensively added to
the literary richness of the system in his use of various expressive arrays, the
most important of which are proportionality, contradiction, and allusion, as
well as his artistic use of imaginary forms (metaphor, simile, irony, and
exaggeration).
CONCLUSION: The poet has been more imitative in using imaginary forms and
in rare cases, he has had innovations and initiatives. At the intellectual level,
while the poet's religious ideas and Shiite beliefs have been seen, his inclination
to mysticism is also evident. Extensive use of terms from various sciences
indicates his abundant knowledge and information, and the abundance of
customs and folk beliefs indicate that the poet is popular.
خلاصه ماشینی:
Mahjoub Department of Persian Language and Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran.
بدين ترتيب ابوالفتح خان نزد استادان برجسته اي مانند آخوند کاشي، شيخ حسن تيراني شيرازي، ميرزاحسين همداني و شيخ محمدباقر مسجدشاهي جهانگيرخان قشقايي، ميرزاحسن جلوه ، ميرزامحمدباقر، ميرزامحمدهاشم موسوي چهارسويي به يادگيري علوم مختلف پرداخت (تذکرة شعاعيه ، شعاع شيرازي: ص ١٩٠) او با افراد صاحب نفوذي همچون ميرزاسليمان خان رکن الملک (نايب الحکومۀ اصفهان ) که از مشوقان وي در نظم افسانه هاي هزاردستان بود (مجموعه مقالات يادمان ميرزاابوالفتح خان دهقان ساماني، رحيم خاني: ص ٤٦) و ميرز محمدحسين عنقاي اصفهاني (ملک الشعرا) رفت وآمد داشت و با وساطت عنقاي اصفهاني، به لقب سيف الشعرايي دست يافت (برگزيدة ديوان سه شاعر اصفهان ، همايي: ص ٣٤).
جدول (٣) بسامد فرايندهاي واجي و کلمات و ترکيبات منظومۀ هزارويک شب دهقان ساماني رديف عناصر زباني انواع بسامد درصد (رجوع شود به تصویر صفحه) مهمترين صنايع ادبي منظومه در اين سطح همانطوره از نامش پيداست ، اشعار از نظر ادبي بررسي ميشوند و خلاقيّتها و ابتکارات شاعر کشف ميشود.
دهقان ساماني در منظومۀ هزارويک شب انواع صناعات معنوي را بکار برده است که در اين مجال به مهمترين آنها اشاره ميشود: تناسب : از آرايه هاي مورد علاقۀ دهقان ساماني است که در اغلب ابيات منظومه ديده ميشود.
Introducing the authors Khair al-Nesa Mohammadpour: Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran.
ir : Responsible author) Fereshteh Mahjoub: Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran.