چکیده:
با نقض قرارداد ازجانب متعهّد، افزون بر اینکه متعهدٌله از منافعی که در اثر اجرای قرارداد حاصل می شد، محروم میشود، ممکن است متحمل زیان هایی نیز شود؛ مسئولیت قراردادی، به معنای دقیق کلمه، تعهد به جبران این خسارت هاست. در خصوص این الزام متعهد تردیدی وجود ندارد، اما پرسش بنیادین آن است که ماهیت و مبنای این تعهد چیست؛ آیا باید آن را نوعی اجرای قرارداد دانست؛ به این معنا که متعهد بدینوسیله بدل تعهد اصلی قراردادی را به متعهدٌله داده و غیرمستقیم قرارداد را اجرا می کند؛ یا باید آن را جدای از قرارداد و نوعی جبران خسارت دانست که در اثر نقض قرارداد و به حکم قانون بر عهده متعهد قرار می گیرد. در نظام های حقوقی غربی به ویژه فرانسه، در گذشته مبنای این تعهد را قرارداد دانسته وآن را بدل تعهد اصلی و جنبۀ دیگری از اجرای اجباری قرارداد محسوب میکردند. اما به مرور این دیدگاه تغییر کرد؛ به نحوی که امروزه، برای مسئولیت قراردادی، همانند مسئولیت قهری، کارکردی جبرانی قائل بوده و آن را ناشی از حکم قانون و جدای از تعهد اصلی میدانند. این تفاوت تحلیل، آثار مختلفی به دنبال داشته، از جمله سبب تحول به سمت نفی تمییز مسئولیت قراردادی از غیر قراردادی و وحدت مسئولیت مدنی شده است. این دیدگاه به حقوق اسلام نزدیکتر است وبه نظر می رسد در نظام حقوقی ایران نیز، ماهیت مسئولیت قراردادی با مسئولیت غیر قراردادی یکسان است. در این مقاله تلاش کرده ایم این موضوع را از دیدگاه حقوق اسلام و حقوق فرانسه، بررسی و موضع حقوق ایران را مشخص نمائیم.
Contractual liability in the strict sense of the word is the obligation to compensate for damages arised from breach of contract. The main question is about the nature and basis of this obligation. Shall we consider it as a form of compliance of the contract; meaning that promisor has to give the equivalent of the contract to aggrieved party and perform the contract indirectly; or shall it be considered a separate nature of the contract and as a compensation which is imposed by the law? In the past, western legal systems; specially in France, contended that the claim to compensate for damages is an alternative to the contractual obligation and presumed specific performance. But this view changed, so today, contractual liability like non-contractual liability is considered as a compensatory function, and its basis is considered to be in breach of the contractual obligation so it is separated from the main obligation of the contract. This different view leads to different effects; particularly it denies the the distinction between contractual and non-contractual liability and causes the unification of civil liability. This view corresponds to Islamic law rudiments. It seems that in the Iranian legal system- emanating from Islamic Law, both contractual and non-contractual liability have a same nature and subsequently there is no duality in civil liability. In the present study, we have tried to examine this issue in the Islamic and French law. An interpretion of Article 221 of Civil Code concludes our perspective on Iranian law.
خلاصه ماشینی:
,٢٦٨: ١٩٠٢ ,Planiol) (٨٧٦ °n اين تفکيک ، متأثر از قانون مدني (١٨٠٤) فرانسه هم بود؛ زيرا در آن قانون ، اگرچه واژه «مسئوليت قراردادي» استعمال نشده ، اما احکام مربوط به آن تحت عنوان «در خسارات ناشي از عدم اجراي تعهد قراردادي ٤» دريک فصل در مواد (١١٤٦) تا( ١١٥٥) و احکام مسئوليت غيرقراردادي در فصلي جداگانه و تحت عنوان «در الزاماتي که بدون قرارداد ايجاد مي شوند٥» در مواد (١٣٧٠) تا (١٣٨٦) ذکر شده بود.
قانون مدني ١٨٠٤ فرانسه نيز به پيروي از پوتيه ، حق متعهدٌله براي مطالبۀ خسارات ناشي از عدم اجراي تعهد قراردادي را ذيل عنوان «آثار تعهدات » در مواد (١١٤٦) به بعد آورده است و ماده (١١٤٧) که تعهد به جبران خسارت ناشي از نقض تعهد قراردادي در مورد عدم اجرا يا تأخير در اجراي قرارداد را مقرر داشته ، برخلاف آنچه در مسئوليت ناشي از جرم و شبه جرم (مسئوليت مدني غير قراردادي) وجود دارد، از تقصير متعهد قراردادي ذکري به ميان نياورده است .
235 1 la faute contractuelle et la faute délictuelle 2 Délit civil ٢-٣-١-طرح نظريۀ وحدت تقصير در اواخر قرن نوزدهم ميلادي • در مواد (١٣٨٢) و (١٣٨٣) قانون مدني ١٨٠٤ فرانسه ، تقصير به عنوان يکي از شرايط ايجاد مسئوليت قهري بيان شده ، اما در مواد (١١٣٧) و (١١٤٧) اين قانون که صحبت از شرايط مسئوليت قراردادي است از تقصير ذکري به ميان نيامده و تنها از عدم اجراي قرارداد و مسئوليت ناشي از آن صحبت شده است .