چکیده:
چکیدههدف این پژوهش دستیابی به تبیینی تاریخی از برنامه آموزشی رشته علوم قرآن و حدیث در نظام رسمی آموزش عالی است. لذا، بررسی پیدایی و سیر تغییرات این رشته در بازه 1365 -1395 بر پایه دادههای تاریخ شفاهی و تحلیل اسناد برنامههای درسی مصوب شورای عالی برنامهریزی وزارت (عتف)، است. نتایج نشان میدهد در دهه نخست حیات رشته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هدفگذاری اساسی این رشته «تربیت نیروی انسانی و کارگزار آشنا با معارف اسلامی» بوده است، با این نگاه که توسعه دانش در حوزه معارف اسلامی، نه مسئولیت دانشگاه که کارویژه حوزههای علمیه است. در ادامه حیات رشته نیز، محوریت بخشیدن به «تفسیر و استنباط معارف قرآن و حدیث»، موجب شده جهتگیری غالب در تربیت دانشگاهی به سوی کارکردهای عمومی باشد و از نخبهگرایی علمی در حوزه مسائل تاریخی «علوم قرآن و حدیث» فاصله گیرد. از ابتدای دهه 1380، «علوم قرآن و حدیث» در همه مقاطع دانشگاهی به مثابه رشتهای مستقل درآمده، اما تخصصگرایی حتی در دوره دکتری، اتفاق نیفتاده است. در سال 1395، طرح تحول در مقطع کارشناسی رشته تصویب و به اجرا درآمده است. اما ادامه این مسیر تحولی در دورههای تحصیلات تکمیلی پی گرفته نشده، همان پیکره آموزشیِ ازپیشموجود تداوم یافته است.
In this research we study the explanation of educational program of the Quran and
Hadith studies in the academic education system of Iran. For this purpose, we have
investigated the occurrence and changes in this academic system between 1986 to 2016,
based on the analysis of curriculum documents approved by the Supreme Planning
Council of the Ministry of Science, Research and Technology (ATF). The results of this
research show that in the first decade of formation of the academic system of Qur'an and
Hadith studies, the educational basic goal was "training human resources and agents
familiar with Islamic teachings", with the attitude that the development in the field of
islamic studies is achieved in “seminaries”, not universities. Consequently, the emphasis
on deriving the "Teachings of the Quran and Hadith" has caused the dominant
orientation in academic education to be towards public functions and away from
scientific elitism and specialization.
خلاصه ماشینی:
وضعيت برنامه هاي درسي مصوب عتف ، مرتبط با علوم قرآن و حديث ، دوره کارشناسي ارشد ناپيوسته (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) در مجموعه برنامه -رشته هاي دکتري (جدول ٣) نيز غالب برنامه هـاي آموزشـي -پژوهشـي تخصصي شده توسط سازمان حـوزه طراحـي و پيشـنهاد شـده اسـت و در ايـن سـامان دهـي تخصصي نيـز وجـه غالـب ، رويکـرد اسـتنباطي -تفسـيري و اسـتفاده از آمـوزه هـا و معـارف قرآني است .
شايان ذکر است در برنامه درسي دوره کارشناسي مصـوب ١٣٩٥ کـه برنامـه اي تحـولي و برآمده از وضعيت سنجي ها و بررسي هاي کميته تحول در مطالعات قـرآن و حـديث اسـت ، در تعريف رشته آمده است که «دانشجو طي تحصيل در آن با قرآن کريم و حديث پيـامبر (ص ) و کلام اهل بيت عليهم السلام مأنوس شده ، دانش ، روش و مهـارت هـاي لازم بـراي دريافـت و استفاده مستقيم از قرآن و حديث و ارائه آن به جامعه را کسب مي نمايد»؛ «رسـالت ايـن رشـته تأمين بخش قابل توجهي از فعالان نظام توسعه فرهنگ قرآني در حوزه هاي آموزشي ، پژوهشي و تبليغي - ترويجي است » و «اهداف آموزشي و پرورشي » رشته ايـن گونـه ديـده شـده اسـت : ١) توانايي قرائت صحيح ، ترجمـه و بيـان معـاني آيـات و متـون روايـي ، ٢) کسـب دانـش و مهارت هاي لازم براي استفاده از قرآن و حديث و توانـايي مراجعـه بـه متـون علمـي مـرتبط ، ٣) کسب آمادگي و توانمندي لازم جهت ايفاي نقش در فعاليت هاي قرآن و عتـرت در حـوزه آموزشي ، پژوهشي و تبليغي -ترويجي (کميسيون ...