چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگیهای نظام واکهای گویش لری خرمآبادی باتوجّهبه تاثیر جنسیت گویشوران ازمنظر آواشناسی صوتشناختی سازماندهی شده است. دراینراستا، پارامترهای صوتشناختی فرکانس پایه، فرکانس دو سازة نخست، دیرش و شدت واکههای ساده گویش لری خرمآبادی براساس 10 گویشور (5 مرد، 5 زن) بررسی شدند. گویشوران 1620 نمونه آوایی حاوی واکههای /ɑ، y، ø، o، u، ə، a، e، ʏ، ɪ، i/ تولید کردند. براساس نتایج، کمترین میزان فرکانس پایه در واکة /a/ و بیشترین مقدار در گروه مردان و زنان بهترتیب در واکههای /e/ و /ʏ/ مشاهده شده است. ازنظر افراشتگی واکههای /a/ و /i/ بهترتیب بازترین و بستهترین واکههای این گویشاند. واکههای /i/ و /o/ بهترتیب پیشینترین و پسینترین واکههای لری خرمآبادی هستند. بیشترین و کمترین دیرش بهترتیب در گروه مردان متعلق به واکههای /ø/ و /ʏ/ و در گروه زنان متعلق به واکههای /ɑ/ و /ə/ است. بیشترین میزان شدت در واکههای لری خرمآبادی برای واکه /e/ و کمترین شدت در گروه مردان در واکه /a/ و در گروه زنان در واکه /u/ گزارش شد. درمجموع، فرکانس پایه، فرکانس دو سازه نخست و دیرش واکههای لری خرمآبادی در زنان بیشتر از مردان است و در پارامتر شدت عکس این موضوع صادق است.
This study investigated the acoustic parameters of the fundamental frequency, first and second formant frequencies, duration and intensity in KhoramAbadi Luri vowels. 10 participants (5 male, 5 female) produced 1620 tokens, including /ɑ،y،ø،o،u،ə،a،e،ʏ،ɪ،i/ vowels. The result showed that /a/ has the lowest fundamental frequency; /e/ and /ʏ/ have the highest amount of this parameter in male and female speakers, respectively. /a/ and /i/ are the open and close vowels in KhoramAbadi Luri. /i/ and /o/ are the front and back vowels. /ø/ and /ɑ/ have the highest vowel duration amongst other vowels; /ʏ/ and /ə/ have the lowest vowel duration in male and female speakers, respectively. /e/ has the highest intensity in both male and female speakers; /a/ and /u/ have the lowest intensity in male and female speakers, respectively. Generally, female speakers have higher fundamental frequency, first and second formant frequencies and duration, but intensity is higher in male speakers.
خلاصه ماشینی:
ازجمله مطالعاتي که در حوزٔە صوت شناختي واکه هاي فارسي صورت گرفته اسـت ، مـيتـوان بـه پژوهش هاي سپنتا (١٣٥١)، ثمره (١٣٧٨)، بيجن خان (١٣٦٩)، انصارين (٢٠٠٤)، محمدي و پورغريب (١٣٨٦)، صالحي و ديگران (١٣٨٧ الف و ب )، فشندکي (١٣٩٠) و مدرسي و صالحي کوپـائي (١٣٩٥) اشاره کرد.
دراين راستا، به بررسي وضعيت پارامترهاي فرکانس پايه ، فرکانس سازه هاي اوّل و دوّم ، ديرش و شدت واکه هاي سادٔە لري خرم آبادي در بافت جمله بين گويشوران زن و مرد پرداخته ميشود.
آمار توصيفي پارامتر فرکانس سازٔە اوّل گويشوران لر خرم آبادي (هرتز) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بيجن خان (١٣٦٩)، انصارين (٢٠٠٤) و فشندکي (١٣٩٠) در پژوهش هايي که درايـن راسـتا انجـام دادند، اظهار داشتند که در زبان فارسي نيز واکۀ /a/ داراي بيشترين فرکانس سازٔە اوّل و واکۀ /i/ کمترين ميزان اين پارامتر را داراست .
ترتيب واکه هاي لري خرم آبادي براساس سير نزولي ميزان فرکانس سازٔە اوّل به صورت زير است : مرد:i شکل (٣).
باتوجّه به مقادير ميانگين فرکانس سازٔە دوّم در گويشوران مرد براي توليد واکه هاي لري خرم آبادي، بيشترين ميزان اين پارامتر در واکۀ /i/؛ ٢٠٥٩/٠٥ هرتز و کمترين ميزان اين فرکانس در واکۀ /o/؛ ١٠٠٧/٤٧ مشاهده شده است .
باتوجّه به نتايج آزمون تحليل واريانس دوطرفه مقايسۀ فرکانس سازٔە دوّم واکه هاي لري خرم آبادي در گويشوران مرد و زن ميتوان اذعان داشت که فرکانس سازٔە اوّل در سطح معنـاداري ٠٠٠١ ə/ دو به دو در تمام موارد به جز /e/ با /ʏ/ و /y/ با /ə/ معنادار هستند.