چکیده:
در طول سالیانی که نگارنده آثار سعدی را علاقه مندانه تدریس می کرد، می کوشید تمامی متن را خوب بفهمد، تا بتواند خوب به شاگردانش منتقل کند. در همین راستا، برای تدریس گلستان به شرحهای دکتر خزائلی، دکتر خطیب رهبر و دکتر یوسفی مراجعه می کرد، و ضمن استفاد ه فراوان از آنها گاهی به جمله ها و ابیاتی می رسید، که شرح آنها را ناقص یا نارسا و گاه نادرست می دید و می کوشید تا مفاهیمی مناسب برای آنها بیابد. این مقاله حاصل آن دقتها و در شرح چند واژه، جمله یا بیت از آن کتاب است؛ مواردی چون کاربرد فکیف، کم از آنکه، بطرح دادن، و جمله هایی مانند ملک موروثم را خاص کردند و ... امیدوارم برای سعدی پژوهان سودمند باشد.
خلاصه ماشینی:
"حال این پرسش به ذهن میآید که آیا لفظ«انداختن»در این معنی همان«طرح»عربی نیست؟یا نمیتوان احتمال داد که این واژه در این معنی،در برابر طرح به کار رفته باشد؟>د-توضیح یک ترکیب از جمله ابیات زیبای گلستان که فهم بخشی از آن دشوار است،دو بیت زیر است:دیر آمدی ای نگار سرمست زودت ندهیم دامن از دست معشوقه که دیر دیر بینند آخر کم از آنکه سیر بینند (2/ص 511) ممکن است هرکسی که این شعر را میخواند،به دلیل سادگی الفاظ احساس کند که معنی آن را خوب میفهمد،اما مصرع آخر یعنی چه؟دکتر خزائلی آن را معنی نکردهاند و دکتر یوسفی«کم از آنکه»را معنی کردهاند به لا اقل،حد اقل،و این معنی صحیح است.
>هـ-توضیح یک بیت در حکایت دهم از باب پنجم،خطاب به جوانی که پس از سالها دوری از سعدی،نزد او بازگشته و زیبارویی نوجوانی را از دست داده است،میگوید:گر صبر کنی ور نکنی موی بناگوش این دولت ایام نکویی به سرآید گر دست به جان داشتمی همچو تو برریش نگذاشتمی تا به قیامت که برآید (9/ص 139) در مصرع اول:گر صبر کنی ور نکنی،دکتر یوسفی مانند مرحوم فروغی به همین صورت یعنی منفی«کردن»و متضاد با«بکنی»ضبط کرده است و دکتر خزائلی به صورت«بکنی»،از مصدر«کندن»ضبط کرده است و به هردو صورت قابل معنی کردن است.
با اینکه گلستان سعدی از همان سالهای نگارش به عنوان کتابی درسی،مطالعه و بررسی میشده و از این لحاظ پس از قرآن کریم بوده است،اما چنانکه ملاحظه شد،همچنان جای بحثهای تازه در آن باقی است و یا به عبارتی،در اشعار و نوشتههای شیخ،با همهء شیوایی،خواسته یا ناخواسته کلمهها و تعبیرهایی به کار رفته و یا ندرت تلفیق جملهها و ابیات به نوعی است که برای خوانندگان،بویژه خوانندهء امروزی قابل فهم نیست و باید از آنها گرهگشایی شود و هدف این مقاله نیز همین است."