چکیده:
اغلب مفسران و دانشمندان علوم قرآنی در وجه اعجاز قرآن کریم بحث کردهاند. برخی از ایشان بر جنبههای بلاغی و لفظی تأکید کردهاند و برخی دیگر بر جنبههای معنوی و محتوایی. اشکالاتی که در بحث اعجاز بلاغی وجود دارد، یکی این است که چرا لفظ اعجاز در قرآن کریم استعمال نشده است و آیا اطلاق این لفظ بر آیه و بینه رواست ؟ دیگر آنکه چرا در قرآن کریم و احادیث ائمه طاهرین علیهمالسلام به وجه فصاحت و بلاغت اشارهای نشده و بجای آن از اوصافی مانند هدایت و نور و آیه و بینه و برهان و حجت و سلطان استفاده شده است ؟ جنبههای معنوی و محتوایی اعجاز قرآن کریم، نسبت به جنبههای بلاغی و لفظی، از اهمیت بیشتری برخوردار است و بعضی از علمای شیعه بر آن تأکید فراوان کردهاند.
خلاصه ماشینی:
"علامه مجلسی قدس سره پس از بحث مستوفا درباره آیات و احادیث اعجاز مینویسد : «اما در باب وجه اعجاز، جمهور از عامه و خاصه، از جمله شیخ مفید(1) قدس سره بر این اعتقادند که اعجاز قرآن به واسطه آن است که در طبقه علیای فصاحت و بالاترین درجه بلاغت قرار دارد و فصحاء عرب با سلایق مختلف خود و علمای بلاغت با مهارتی که در فن بیان اسالیب کلام دارا هستند، آن را میشناسند، فصاحت و بلاغتی که در قرآن کریم در زمینههای مختلف بکار رفته است، همچون اخبار از مغیبات و علوم الهی و مبدأ و معاد و مکارم اخلاق و حکمت علمی و عملی و مصالح دینی و دنیوی» (مجلسی،بحارالانوار،ج17،ص224)ابن سنان خفاجی (م 466 ق ) ادیب و شاعر شیعی در مقدمه کتاب سر الفصاحة مینویسد : «برای هرکس که بخواهد به بحث در اعجاز قرآن بپردازد، راهی جز آن نیست که با اسرار فصاحت و بلاغت آشنا شود» (سرالفصاحة، ص 4).
روشن است که اگر وجه اعجاز قرآن فصاحت و بلاغت آن بود، بایستی میفرمود: اگر اعراب پشت به پشت هم بدهند نمیتوانند با آن معارضه کنند، زیرا آنچه که در همه جن و انس مشترک ______________________________1 ـ مرحوم آیة الله میرزا مهدی اصفهانی در نوشتار کوتاه و مهمی، بر این مطلب تأکید میکند که قرآن، در آیات عدیده، خود را به صفاتی مانند هدایت، حکمت، علم، برهان، بصائر، روح، نور و بینات ستوده و وجه تحدی آن همین است."