چکیده:
پژوهش حاضر با هدف مطالعه فهم و برداشتهای اعضای هیئت علمی از وضعیت موجود و مطلوب آزادی علمی صورت پذیرفت و برای این منظور، رویکرد پژوهش به صورت آمیخته (کیفی-کمّی) انتخاب شد. ابزار پژوهش مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته (75 سؤالی) شامل پنج خرده مقیاس (ابعاد آزادی علمی، چالشهای آزادی علمی، ملزومات آزادی علمی، راهکارهای نهادینه سازی و حدود آزادی علمی) بود که محتوای سؤالات آن بر نتایج بخش کیفی (مصاحبهها) و ادبیات پژوهش مبتنی بود. سؤالات پرسشنامه بر اساس کدهای استخراج شده از مصاحبهها و ادبیات تدوین و گویهها بر مبنای مقولههای اصلی و فرعی و ارتباط بین آنها انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کیفی 13 نفر از صاحبنظران و در بخش کمّی 325 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاههای کشور بودند که بر اساس فرمول کوکران و به روش نمونهگیری تصادفی چند مرحلهای انتخاب شدند. دادهها با استفاده از نرمافزارهای SPSS و LISREL و با بهرهگیری از آمارهای توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند. یافتههای پژوهش در بخش کمّی نشان داد که در وضعیت موجود آزادی علمی، ابعاد اخلاق و حرفه علمی در زیرمؤلفه حدود آزادی علمی دارای بالاترین میانگین و بعد سیاسی و سیاستگذاران دارای کمترین میانگین و رتبه در بین مؤلفههای آزادی علمی بودند. همچنین وضعیت مطلوب نتایج حاکی از آن است که بعد زمینه و ساختار در زیرمؤلفه ملزومات دارای بالاترین میانگین و بعد دولتی و نهادی در زیرمؤلفه چالشهای آزادی علمی دارای کمترین میانگین و رتبه در بین مؤلفههای آزادی علمی بودند.
The current research was conducted with the aim of studying the understanding and perceptions of faculty members about the current and desirable state of academic freedom. For this purpose, a mixed (qualitative and quantitative) research approach was chosen. Research tools included interviews and researcher-made questionnaire (75 questions), including five subscales (dimensions of academic freedom, challenges to academic freedom, requirements of academic freedom, institutionalization strategies and limits of academic freedom). The content of these questions were based on the results of the qualitative section (interviews and research literature). Questionnaire’s questions were developed based on codes extracted from interviews and literature. The variables were selected based on main and sub-categories and the relationship between them. The statistical population of the research in the qualitative part included 13 experts and in the quantitative part included 325 faculty members of the country’s universities who were selected based on Cochran's formula and multi-stage random sampling method. Data were analyzed using SPPS and LISREL software and descriptive and inferential statistics. The findings of the research in the quantitative part indicated that in the status quo of academic freedom, the dimensions of ethics and academic profession under the component of the limits of academic freedom with an average of 52.3 and 26.3 had the highest average and political and policy maker’s dimensions with an average of 22.2 and 37.2 had the lowest average and rank among the components of academic freedom. Moreover, the desirable condition of the results indicated that contextual and structural dimensions under the component of requirements with an average had the highest average and the governmental and institutional dimensions under the components of academic freedom challenges had the lowest average and rank among the components of academic freedom.
خلاصه ماشینی:
بررسي وضعيت موجود و مطلوب آزادي علمي در نظام آموزش عالي ايران صمد ايزدي ٥، يوسف عالي پور٦، ابراهيم صالحي عمران ٧ و حجت صفارحيدري 8 چکيده پژوهش حاضر با هدف مطالعه فهم و برداشت هاي اعضاي هيئـت علمـي از وضـعيت موجـود و مطلـوب آزادي علمي صورت پذيرفت و براي اين منظور، رويکرد پژوهش به صورت آميخته (کيفي -کمي ) انتخـاب شد.
ir دريافت مقاله : ١٣٩٩/٩/٧ پذيرش مقاله : ١٤٠٠/٦/٨ مقدمه و بيان مسئله آزادي علمي يکي از اصول اساسي حاکم بر نظام هاي آمـوزش عـالي ,Wight ;٢٠١٨ ,Aberbach) (٢٠١٨ ,Sundar ;٢٠٢٠ است که در تمام تار و پود آن ريشه دوانـده و داراي جايگـاهي بـا ارزش در ميان دانشگاهيان است ، چرا کـه ارزشـي بنيـادي بـراي مؤسسـات آمـوزش عـالي دارد & Tierney) (٢٠٠٥ ,Lechuga که شالوده آن برگرفته از آزادي هاي فردي و مدني است ,Karimian, Kojouri) (٢٠١٢ ,Amini &Lotfi .
جدول ١٠- آزمون فريدمن ، تفاوت ميانگين مؤلفه هاي آزادي علمي در وضعيت موجود (به تصویر صفحه مراجعه شود) نتايج جدول ١٠ ميانگين و رتبه هر يک از مؤلفه هاي آزادي علمي را در وضعيت موجود نشان مي دهد که در آن مقدار آماره مربع کي با ١٦ درجه آزادي و سطح معناداري (٠/٠٠٠) حاکي از آن است که فرض صفر در اين سؤال رد شده است .
جدول ١٣- شاخص هاي برازش تحليل عامل تأييدي شاخص هاي ابعاد آزادي علمي (به تصویر صفحه مراجعه شود) با توجه به جدول ١٣، تمام شاخص ها در حد بسيار مطلوب گزارش شده اند و مدل با داده ها برازش مطلوب دارد و اين بيانگر همسو بودن گويه ها با سازة نظري است .