چکیده:
بدعت در احادیث و روایات، اغلب در مقابل شریعت اسلام و سنّت پیامبر به کار رفته و مراد از آن، انجام کاری است که بر خلاف شریعت و سنّت پیامبر اکرم (ص) باشد. اجتهاد به کار بردن کوشش و توان فقیه در راه استخراج احکام شرعی عملی با شیوه استنباط است. در فقه شیعه چیزی در عرض کتاب، سنت و عقل وجود ندارد و در سایه روشنگری برگرفته از مکتب وحی از جانب امامان معصوم، راه هرگونه انحراف و انسداد بر اجتهاد شیعی مسدود شده اما ابزارهایی برای اجتهاد در سایر فرق متداول گردیده که اجتهاد بر پایه قیاس، استحسان، استصلاح و اجتهاد به رای چهرهای ناصواب از دین ساخته است. از نظر شیعه شیوههای نادرست اجتهاد سبب بدعت در دین میگردد، نوشته حاضر به بررسی مرز اجتهاد و بدعت در فقه امامیه و عامه از رهگذر مطالعه تطبیقی پرداخته و بدعتگذاری سبب آثار فردی همچون متضرر شدن و خسران افراد بدعتگذار و عذاب الهی شده و نیز آثار اجتماعی آن دور ساختن عامه مردم از دین میباشد. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانهای میباشد.
خلاصه ماشینی:
در فقه شيعه چيزي در عرض کتاب ، سنت و عقل وجـود نـدارد و در سـايه روشـنگري برگرفتـه از مکتب وحي از جانب امامان معصوم ، راه هرگونه انحراف و انسداد بر اجتهاد شيعي مسدود شده اما ابزارهايي براي اجتهاد در ساير فرق متداول گرديـده کـه اجتهـاد بـر پايـه قيـاس ، استحسـان ، استصلاح و اجتهاد بـه رأي چهـره اي ناصـواب از ديـن سـاخته اسـت .
هدف از پـژوهش حاضـر پاسخ به سوالات ذيل ميباشد: تفاوت اجتهاد و بدعت از منظر فريقين چيست ؟ اسباب و عوامل بدعت گرايـي در فقـه اماميه و عامه کدامند؟ اجتهادهاي نادرست کدامند و آيا شـيوه هـاي نادرسـت اجتهـاد سـبب بدعت گذاري شده است ؟ از اين رو اهميت شناخت معنا و مفهـوم اجتهـاد و بـدعت ، عوامـل بدعت گرايي و معيارها و ضوابط آن ، نويسندگان مقاله را بر آن داشت تا با اسـتناد بـه آيـات قرآن کريم و روايات منقول به بررسي مرز اجتهاد و بدعت در فقه اماميه و عامه بپردازند.
(مطهري، ١٣٧٣: ٩٧-٩٨) لازم به ذکر است که نطفه اجتهاد به رأي بلافاصله بعد از رحلت پيـامبر اکـرم (ص ) در واقعه ي سقيفه بسته شد و اندک اندک به صورت روش فقهـي در ميـان علمـاي اهـل سـنت قوت گرفت ، از سوي ديگر بنابر سياست هاي اتخاذ شده از سوي غاصـبان حکومـت ، مسـأله منع کتابت احاديث رايـج شـد و همـه ايـن عوامـل زمينـه سـاز اجتهـاد ناصـواب و ناکارآمـد گرديد، لذا پيشوايان معصوم (ع ) از همان آغاز چه در ناحيه اعتقادات و چه در ناحيه تـدوين احکام و قوانين در مورد اين مسأله به مخالفت اساسي پرداختند.