چکیده:
ادبیات فارسی و عربی گنجینة گرانبهایی از حکمت و معرفت است؛ مفاهیم اخلاقی و انسانی در این دو ادب برگرفته از فرهنگ اسلامی و قرآنی و نیز میراث فرهنگی ایرانیان پیش ازاسلام است. مفهوم صبر یکی از مفاهیمی است که در فرهنگ اسلامی، عربی و فارسی از زوایای مختلفی مورد توجّه حکیمان، شاعران و گویندگان قرار گرفته است، ازجمله توصیه به صبر، آثار و نتایج صبر، انواع صبر و... .آنچه در نگاه سطحی و شتابان بهنظر میرسد، وامداری ادب فارسی از ادب عربی و اسلامی است؛ زیرا در شرح و توضیح متون ادب فارسی همچون گلستان، بوستان، دیوان حافظ، دیوان ناصرخسرو، مثنوی و... شواهد بسیاری از ادب عربی دیده میشود؛ درحالی که مضمون صبر در ایران پیش از اسلام وجود داشته و نشانهها و سرنخهای آن را میتوان در ادب عربی قدیم یافت. هدف پژوهش حاضر معرّفی خوشهای از خرمن فرهنگ و ادب ایرانیان باستان است که برای بسیاری از صاحبنظران و شارحان متون ادب فارسی مغفول مانده است. نتایج نوشتار پیش رو نشان داده است که ایرانیان پیش از اسلام با این مضمون آشنا بودهاند، تعابیر مربوط به آن به ادب عربی نفوذ کرده؛ سپس سرچشمة بسیاری از تعبیرهای ادبی شده است.
الادب الفارسی والعربی کنز ثمین من الحکمه والمعرفه. المفاهیم الاخلاقیه والانسانیه فی هذین الادبین مستمده من الثقافه الاسلامیه والقرانیه بالاضافه الی التراث الثقافی للایرانیین قبل الاسلام. یعتبر مفهوم الصبر من المفاهیم التی اخذها الحکماء والشعراء والمتحدثون فی الثقافه الاسلامیه والعربیه والفارسیه من زوایا مختلفه ، بما فی ذلک النصیحه بالصبر واثار ونتايج الصبر وانواع الصبر و ... .. یبدو سطحیا ومتسرعا ، حیث یستعیر الادب الفارسی من الادب العربی والاسلامی. لانه فی وصف وتفسیر نصوص الادب الفارسی مثل کلستان ، البستان ، دیفان حافظ ، دیفان ناصر خسرو ، المثنوی ، الخ ، یمکن رویه العدید من الادله من الادب العربی. بینما کان موضوع الصبر موجودا فی ایران قبل الاسلام ویمکن العثور علی علاماته وقراينه فی الادب العربی القدیم. الهدف من هذه الدراسه هو تقدیم مجموعه من الثقافه والادب الایرانی القدیم التی اهملها العدید من العلماء والمعلقین علی نصوص الادب الفارسی. اظهرت نتايج هذا المقال ان الایرانیین کانوا علی درایه بهذا الموضوع قبل الاسلام ، وان تفسیراته قد تغلغلت فی الادب العربی. ثم اصبح مصدرا للعدید من التفسیرات الادبیه.