چکیده:
در این مقاله ابتدا به سابقه و تاریخچه جریانهای فرهنگی در جهان اسلام و آثار و پیامدهای آن بر جهان اسلام پرداخته شد. به همین منظور، ابتدا مروری بر بعضی جریانهای فرهنگی در شیعه و سنی شامل خوارج، مرجئه، اشاعره و معتزله، تصوف، کیسانیه، زیدیه و اسماعیلیه انجام شد؛ ولی بهعنوان بررسی موردی، در جامعه سنی، 4 جریان وهابیت، اخوانالمسلمین، سلفی جهادی و تکفیریها و در جامعه شیعی، 4 جریان مشروطیت، بهائیت، انجمن حجتیه و انقلاب اسلامی از جریانهای فرهنگی معاصر، انتخاب شد و آثار و پیامدهای هر یک بر جهان اسلام و نظام بینالملل معاصر مورد کنکاش قرار گرفت.پس از بررسی رویکرد هر یک از جریانهای فرهنگی فوق در جهان اسلام و بررسی تاثیرات و پیامدهای هر یک از 8 جریان انتخابشده بر جهان اسلام و نظام بینالملل، نتیجهگیری مقاله این بود که هیچکدام از این جریانها، از موفقیت برخوردار نبوده، برخی از آنها نیز علیرغم بعضی جنبههای مثبت، درنهایت با شکست روبهرو شدند. در این میان، تنها جریان فرهنگی انقلاب اسلامی موفق شد به تاثیرگذارترین و عمیقترین جریان فرهنگی جهان اسلام تبدیل شود و آثار مثبتی را بر جهان اسلام از نظر احیای اسلام سیاسی ایجاد کرده، به مقابله با نظام سلطه بپردازد و با تشکیل جبهه مقاومت و پیروزیهای چشمگیر آن در منطقه غرب آسیا، به تنها الگوی فرهنگی موفق در جهان اسلام تبدیل شود.
In this article, first, the history of cultural movements in the Islamic world and its effects and consequences on the Islamic world were discussed. To this end, a review of some cultural movements in Shia and Sunni, including Kharijites, Marja'is, Ash'arites and Mu'tazilites, Sufis, Keysanians, Zaydis and Ismailis, was first reviewed; However, as a case study, in Sunni society, 4 movements of Wahhabism, Muslim Brotherhood, Salafi jihadists and Takfiris and in Shiite society, 4 movements of constitutionalism, Baha'i, Hojjatieh Association and Islamic Revolution were selected from contemporary cultural movements, and the effects and consequences of each on the world. Islam and the contemporary international system were explored. After examining the approach of each of the above cultural movements in the Islamic world and examining the effects and consequences of each of the eight selected movements on the Islamic world and the international system, the conclusion of the article was that none of these movements was successful, some of them Despite some positive aspects, they ultimately failed. In the meantime, only the cultural movement of the Islamic Revolution succeeded in becoming the most influential and deepest cultural movement in the Islamic world and created positive effects on the Islamic world in terms of reviving political Islam, confronting the domination system and forming a resistance front and significant victories. It will become the only successful cultural model in the Islamic world in the West Asian region.
خلاصه ماشینی:
به همین منظور، ابتدا مروری بر بعضی جریان های فرهنگی در شیعه و سـنی شـامل خوارج ، مرجئه ، اشاعره و معتزله ، تصوف ، کیسـانیه ، زیدیـه و اسـماعیلیه انجـام شـد؛ ولـی بـه عنـوان بررسـی موردی، در جامعه سنی، ٤ جریان وهابیت ، اخوان المسلمین ، سلفی جهادی و تکفیریها و در جامعه شیعی، ٤ جریان مشروطیت ، بهائیت ، انجمن حجتیه و انقلاب اسلامی از جریان هـای فرهنگـی معاصـر، انتخـاب شـد و آثار و پیامدهای هر یک بر جهان اسلام و نظام بین الملل معاصر مورد کنکاش قرار گرفت .
پس از بررسی رویکرد هر یک از جریـان هـای فرهنگـی فـوق در جهـان اسـلام و بررسـی تـأثیرات و پیامدهای هر یک از ٨ جریان انتخاب شده بر جهان اسلام و نظام بین الملل ، نتیجـه گیـری مقالـه ایـن بـود کـه هیچ کدام از این جریان ها، از موفقیت برخوردار نبوده ، برخی از آن ها نیز علیرغم بعضـی جنبـه هـای مثبـت ، درنهایـت بـا شکسـت روبـه رو شـدند.
جریان از نظر لغوی، به معنای روان شدن و وقوع یـافتن امـری و گـردش پـول و دست به دست شدن آن است (معین : ١٣٨٦: ٣٦٤)؛ اما از نظـر اصـطلاحی، جریـان بـه تشکل ، جمعیت و گروه اجتماعی معینی گفته میشود که افزون بر مبـانی فکـری، از نوعی رفتار ویژه اجتماعی نیز برخوردار باشـد؛ بنـابراین ، منظـور پـژوهش حاضـر، از جریان های فرهنگی جهان اسلام ، گروه اجتماعی و جمعیتی است که با برخـورداری از مبانی فکری مشخص و ویژه خود، نوعی رفتار اجتماعی ویـژه را در جهـان اسـلام در پی گرفته که دارای آثار اجتماعی و بین المللی بوده است .