چکیده:
جایگاه زن و نقش آن در عرصۀ اجتماعی و تأثیرگذاری عواملی مانند فرهنگ و دین بر آن همواره مدنظر محققان حوزۀ زنان بوده است. در این تحقیق، جایگاه زن و زنانگی در انجیل توماس را بررسی کردیم؛ انجیلی که نوشتهای غیررسمی و یکی از متون یافتشده در کتابخانۀ نجع حمادی است و با وجود حجم کم آن از بدو کشفشدن همواره مورد توجه پژوهشگران حوزۀ صدر مسیحیت بوده است. در ضمن این پژوهش، مروری بر نگاه ادیان، بهویژه مسیحیت رسمی و پدران کلیسا به زن داشتیم و گفتههای انجیل توماس در این زمینه را به روش توصیفی-تحلیلی بررسی کردیم. نتیجۀ این تحقیق نشان میدهد این متن غیررسمی برخلاف متون رسمی مسیحیت، جایگاه بالاتری را برای زنان رقم زده است و نقش مؤثرتری برای ایشان مدنظر دارد. براساس این پژوهش از منظر انجیل توماس برای رسیدن به رستگاری و ملکوت باید از زنانگی و مردانگی گذشت و به وحدت و تجرد رسید؛ زیرا دیدگاه معرفتی و الهیاتی این متن مقدس ایجاب میکند به روحانیت و معنویت فرد توجه داشته باشد، نه جنسیت او.
Women's position and their role in the society has been influenced by various factors such as culture and religion. This research tries to study the role of women in the point of views of religions especially Christianity and church fathers and also analyze the view of the Gospel of Thomas on this matter. The Gospel of Thomas is a noncanonical text that were discovered seventy years ago in the Naj Hammadi, in Upper Egypt. In spite of its small volume, The Gospel of Thomas has always been the focus of scholar in the field of early Christianity. In this research, we have aimed to study the position of woman and femininity in the Gospel of Thomas. The result shows that Jesus in the form of sayings, proverbs and phrases of the Gospel of Thomas, unlike the other canonical texts of Christianity, considers a more important position for women and assigns a more valuable role to them. Because of its theological and mysticism perspective, the Gospel of Thomas focuses on the spirituality of person and not his or her gender. for this reason, attaining the kingdom, enlightenment and salvation requires passing away from masculinity and femininity and then trying to achieve celibacy and unity.
خلاصه ماشینی:
انجيل توماس يکي از مهم ترين نوشته هاي کتابخانۀ نجع حمادي که از همان ابتـدا توجـه پژوهشـگران را بـه خـود جلب کرد، انجيل توماس است ؛ متني کامل که تا قبل از اين کشف تنها در نوشته هاي آباي کليسا بود و البته متني بدعت آميز به شمار ميرفت ؛ براي نمونه هيپوليتوس ، يکي از پدران کليسـا و متوفـاي ٢٣٥ م ، ميگويد گروهي بدعت گذار با استناد به انجيلي که آن را انجيل توماس مينامند، از طبيعتي سـخن ميگويند که هم زمان پنهان و آشکار است و آن را ملکوت و بهشت آسـماني دانسـته انـد کـه بايـد در وجود انسان جست وجو شود (٥/٨٩ :١٨٨٦ ,Hippolytus) يا براي مثال اُريگن ، يکي از آباي کليسا و متوفاي ٢٥٤ م ، نيز در نوشتۀ خود ضمن تأکيد بر تصديق کليسا به وجود تنهـا چهـار انجيـل ، بيـان ميکند انجيلي منسوب به توماس را ميشناسد که جـزو انجيـل هـاي بـدعت آميـز غيررسـمي اسـت (٦ :١٩٩٦ ,Origen).
هرچند نبايد اين نکته را از نظر دور داشت کـه گنوسـيان در ظـاهر پاسداشـت حقـوق زنـان يکدست نبودند و در بيشتر موارد تصويري مردانه از خدا داشتند؛ براي مثال در توماس سـتيهنده ، از يافته هاي مجموعه کتابخانۀ نجع حمادي، ميخوانيم : «واي بر شما مردان که زنان و نزديکـي آلوده با آنان را دوست داريد» (٢٠٦ :١٩٩٠ ,Robinson) يا انجيل فيليـپ از همـان مجموعـه بيان ميکند زنان در کنار حيوانات و بردگان اجازٔە ورود بـه «حجلـۀ عـروس » را ندارنـد و تنهـا مردان آزاد و باکره ها هستند که از اسرار آن آگاه ميشـوند ( :١٩٩٠ ,The Gospel of Philip ١٥١).