چکیده:
نظام حقوق کیفری اسلامی، بر شناسایی مجازاتهایی چون قصاص ، دیات ، حدود و تعزیرات مبتنی شده
است . با عنایت به اینکه یکی از کیفرهای دایر در نظامات کیفری، کیفر زندان است این سوال مطرح
میشود که کیفر زندان چه جایگاهی در نظام حقوقی کیفری اسلام دارد؟ با امعان نظر در ادله اعم از کتاب ،
سنت و اجماع فقها و بنای عقلا در مییابیم که زندان بنحو موجبه جزئیه در برخی از موارد مطرح بوده است
به نحوی که برخی موارد آن جنبه استکشافی داشته مانند حبس ، تا وضعیت مالی بدهکار روشن شودودر
بعضی موارد زندان جنبه حدی داشته است . زندانی کردن ممسک برای تحقق قتل و در برخی موارد دیگر
جنبه تعزیری داشته است بنابراین مشروعیت اصل زندان با امعان نظر درادله قابل پذیرش میباشد. بدون
تردید آسیب شناسی زندان ، ما را به این حقیقت رهنمون میشود که باید کیفرهایی که از کارآمدی بیشتر و
بازدارندگی وسازندگی موثرتری برخوردارند جایگزین آن شود. الزام به کار در کارگاه ها و الزام به ایفای
خدمات عام المنفعه و مانند آن از جمله موارد جایگزین زندان پیشنهاد شده است .
خلاصه ماشینی:
از جهت دانشگاهي نيز حبس ، مجازاتي انکار ناشدني است و اگر ضمانت يا نقد هايي نسبت به حبس هست بيشتر به جهت شيوع بيش از اندازه اين کيفر، عدم توانايي دولت ها در اجراي درست حبس يا نبود زندان با امکانات کافي است وگرنه براي انديشمندان حقوق کيفري حبس باز هم نخستين کيفر معقول دانسته ميشود.
معناي اصطلاحي حبس که مورد نظر اين رساله ميباشد زنداني کردن بعنوان کيفر و مجازات شخص ميباشد و چون فردي که به زندان ميافتد در واقع از او سلب آزادي شده است ميتوان گفت ، معناي اصطلاحي از معناي لغوي گرفته شده است .
ما براي اثبات واقعيت زندان در طول تاريخ نمونه هايي را که نشان دهنده اجراي مجازات زندان بوده است ذيلا مي آوريم : ١) هنگامي که خداوند متعال اراده کرد ابراهيم خليل الله راحجت خود در روي زمين قرار دهد اصحاب نجوم به نزد نمرود آمدند و به او گفتند به زودي مولودي متولد مي شود که نام او را ابراهيم مي گذارند و او همان کسي است که تمام بتهاي تو را مي شکند.
همان طوري که از نقل ابن اثير بدست مي آيد اين واقعيت غير قابل انکار است که در آن زمان و هزاران سال قبل از ميلاد زندان و مجازات حبس وجود داشته است ؛ هر چند اين مورد بخصوص نمي تواند بعنوان مجازات باشد.
ما در اين قسمت تعدادي از زندان هاي دوران بني اميه و بني عباس را که تاريخ آنها را زمام داران اسلام تلقي کرده است نام مي بريم که اين خود مبين وجود کيفر حبس در آن زمان مي باشد.