چکیده:
سیلاب بهعنوان یکی از بلایای طبیعی با داشتن بیشترین فراوانی نسبی وقوع همواره زندگی بشر را تهدید نموده است. هدف از انجام این تحقیق کشف روابط الگوهای گردش جوی با سیلابهای حوضه آبخیز بالیخلوچای اردبیل بهمنظور جلوگیری از مخاطرات آن با رویکرد محیطی به گردشی است. برای این کار دادههای دبی برای سه ایستگاه پلالماس، نیر، گیلانده از سال (1353-1392) از اداره آب منطقهای استان اردبیل اخذ شد و با استفاده از روش خوشهبندی سلسلهمراتبی ward دو مورد از سیلاب رخداده در تاریخ 16 اسفند 1388 و 17 آذر 1389 بهعنوان فرین انتخاب و تحلیل گردید. دادههای مربوط به سطوح فوقانی جو از سایت مرکز ملی پیشبینی محیطی (NCEP-NCAR) تهیه شد و نقشههای ترکیبی فشار تراز سطح دریا با ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال، بردار باد با آب قابل بارش، امگا با تاوایی و هاف مولر رطوبت ویژه در محیط نرمافزار گردس ترسیم گشت. نتایج تحلیل سینوپتیکی نشان داد حاکمیت سامانه کمفشار حرارتی مدیترانهای و پرفشار حرارتی چین عامل مهمی در اغتشاش جوی بوده و در کنار آن قرارگیری منطقه موردمطالعه در جلوی محور فرود ناوهی شرق مدیترانه حرکات چرخندی هوا را در پی داشته و وضعیت سرعت قائم هوا و تاوایی روی منطقه موردمطالعه بیانگر جوی ناپایدار بوده است. مقدار نم ویژه نیز از روز قبل از وقوع سیل در لایههای پایینی اتمسفر افزایش یافته و شار رطوبت دریای مدیترانه از طریق بادهای غربی جنبحارهای بر جو منطقه موردمطالعه در ایجاد بارشهای سیلآسا نقش مهمی داشته است.
AbstractFloods as one of the natural disasters with the highest relative frequency of occurrence have always threatened human life. The purpose of this study is to explore the relationship between atmospheric circulation patterns and floods in the Balikheluchay watershed of Ardabil in order to prevent its hazards with an environmental approach to circulation. For this purpose, Dubai data for three stations of Pul-Almas, Nayr, and Gilande were obtained from Ardabil Regional Water Authority from 1353-1393. Farin title was selected and analyzed. Data on upper atmosphere levels were obtained from the National Environmental Prediction Center (NCEP-NCAR) site and combined maps of sea level pressure with a geopotential level of 500 hPa, wind vector with rainwater, omega with tawai and Huff Muller specific humidity in the environment. Gardes software was drawn. The results of synoptic analysis showed that the dominance of the Mediterranean low-pressure and high-pressure thermal system of China is an important factor in atmospheric turbulence. The study area showed an unstable climate. The amount of special moisture in the lower layers of the atmosphere has increased since the day before the flood and the moisture flux of the Mediterranean Sea through the tropical winds on the atmosphere of the study area has played an important role in creating floods.Keywords: Synoptic Analysis, Flood, Balikhluchay Basin, Ardabil- IntroductionHeavy rains and floods are synonymous with important branches of meteorological science (Ahmadi and Jafari, 2016), the occurrence of which with high intensity if the amount is more than the soil penetration capacity causes runoff formation (Pajooh and Jafari, 2016).
خلاصه ماشینی:
حلبيـان و همکـاران (١٣٩١)، سيلاب فروردين سال ١٣٨٨ در استان قم را با رويکرد محيطي به گردشـي موردبررسـي قـرار دادنـد و نتـايج حاصل از پژوهش آن ها نشان داد ادغام سامانه هاي کم فشارهاي مهـاجر همـراه بـا جبهـه از سـمت شـرق مديترانـه بـا سامانه هاي کم فشار منطقه درياي سرخ بارش هاي سيل زا را پديد آورده و درياي مديترانه شرقي، دريـاي سـرخ شـمالي خليج فارس منبع تغذيه رطوبتي اين بارش ها بوده است .
اميني و همکاران (١٣٩٢)، سامانه هايي را کـه منجـر بـه بـارش سيل آسا در حوضه رودخانه کشکان در طول دوره ١٣٥٠ – ١٣٨٤ شده بودنـد، مـورد تحليـل سـينوپتيک قـرار دادنـد آن ها سه توفان شديد را به عنوان نماينده انتخاب نمودند و بيان داشتند کـه سـه عامـل در ريـزش ايـن بارش هـا نقـش داشته اند و اين عوامل عبارتند از: ١- حاکميت سامانه پرفشار در شمال غرب اروپا هواي سـرد عرض هـاي بـالاتر را بـه پشت کم فشار مستقر در شرق مديترانه هدايت نموده ؛ ٢- قدرتمند شدن کم فشار سوداني و حرکت شمال شـرق سـوي آن ؛ ٣- ادغام کم فشار سوداني با مديترانه در غرب ايران و تقويـت آن از طريـق رطوبـت هـدايت شـده بـه درون ايـن سامانه ها توسط پرفشار عربستان .
حلبيـان و حسـينعلي پورجزي (١٣٩٤)، با رويکرد محيطي به گردشي بارش هاي سنگين سيل زا در آذرماه ١٣٩١ در جنـوب غـرب ايـران را موردبررسي قرار دادند و نتيجه گرفتند به هنگام ريزش بارش ، فرود عميقي در شرق مديترانه تشکيل يافتـه و بـا توجـه به قرارگيري مناطق موردمطالعه در شرق اين فرود جو ناپايداري را تجربه کرده و درياي مديترانـه ، سـرخ ، خليج فـارس و درياي عرب در تغذيه منابع آبي نقش بسزايي داشته اند.