چکیده:
ماهیت اصلی فیلم، تصویر متحرک است و وجه بصری آن اهمیت فراوان دارد؛ اما ذهن انسان نیز دارای نقشی مهم در خلق و ادراک فیلم است و از این جهت، برخی نظریهپردازان، سینما را هنر ذهن نامیدهاند. فیلم با برانگیختن احساسات و عواطف مخاطب، او را جذب و با ذهنش ارتباط برقرار میکند. درپی بررسی سِیر تحول آرای ابنسینا درمییابیم برانگیختگی عواطف مخاطب که از انفعالات نفس نشئت میگیرد، با ادراک معانی جزئی که از کارکردهای قوۀ واهمه در نفس انسانی است، ارتباط دارد. در فلسفۀ بوعلی، نفس دارای قوای متعددی است که هریک از آنها با توجه به کارکرد خود در ادراک فیلم یا خلق صحنههای آن نقش دارند. یکی از قوای مؤثر در خلق و ادراک فیلم، قوۀ خیال است؛ اما بهدنبال بررسی آرای شیخالرئیس درحوزۀ نفسشناسی به نقش مهم قوۀ واهمه در ادراک فیلم پی میبریم. قوۀ واهمه بهعنوان یکی از مهمترین قوای نفس با کارکردهای خود همچون ادراک معنای جزئی و خطای شناختی در درک فیلم نقشآفرینی میکند؛ بهگونهای که در ادراک فیلم ازسوی تماشاگر بر دیگر قوا چیرگی دارد. در این مقاله، نقش قوۀ واهمه در ادرک معنای جزئی، خطای شناختی، محاکات حالات درونی و صدور حکم جزئی در نسبت با فیلم را بررسی کرده و بهعنوان نمونهای عینی، کیفیت تأثیر و نقش این قوه در ژانر وحشت و مکتب اکسپرسیونیسم را که در این ژانر بهکار گرفته میشود، تبیین کردهایم.
The main nature of the film is the moving picture; And its visual aspect is of particular importance; But the human mind also has a special role in the creation and perception of the film. For this reason, some theorists of cinema call it "the art of the mind". By arousing the feelings and emotions of the viewer, the film attracts him and communicates with his mind. According to Avicenna 's view, the perception of partial meanings evokes the emotions of the audience which is one of the functions of the estimative faculty in the human soul. In Avicenna's philosophy, the soul has many faculties, each of which has a role in the perception of the film or the creation of its scenes, according to its function. Among the effective faculties in the creation and perception of the film is the imagination. However, Avicenna's psychological opinions reveals the important role of the Estimative Faculty in the perception of the film. The estimative faculty, as one of the most important faculties of the soul, have a role in the creation and understanding of the film with its functions, including the perception of partial meaning and cognitive error. In such a way that the estimative faculty prevails over other powers in the perception of the film by the audience. In this article, the role of the Estimative Faculty in perception of partial meaning, cognitive error, Imitation of inner feelings and issuing a partial verdict is investigated in relation to the film, and as an objective example, we explain the quality of the effect and role of this power in the genre of horror and the school of expressionism.
خلاصه ماشینی:
جایگاه قوۀ واهمه در ادراک فیلم با نگاهی به ژانر وحشت و مکتب هنری اکسپرسیونیسم براساس آرای ابنسینا نفیسه ترابی 1 تاریخ دریافت: 18/07/1401 تاریخ پذیرش: 15/01/1402 محمدرضا اسدی 2 چکیده ماهیت اصلی فیلم، تصویر متحرک است و وجه بصری آن اهمیت فراوان دارد؛ اما ذهن انسان نیز دارای نقشی مهم در خلق و ادراک فیلم است و از این جهت، برخی نظریهپردازان، سینما را هنر ذهن نامیدهاند.
با توجه به کارکردهای واهمه در نفس انسانی، خلق اثر و درک فیلم توسط این قوه به چند طریق صورت میگیرد: نخست، ادراک معنای جزئی و برانگیختن احساسات مخاطب و تشویقکردن او به انجامدادن یک کار؛ دوم، ایجاد خطا در ذهن مخاطب جهت باورپذیرکردن اثر و تسخیر واهمۀ مخاطب؛ سوم، بهکارگیری قوای نفس بهعنوان رئیس قوای حیوانی (در ادامه، فعل محاکات و تخییل را که با همکاری یا استخدام قوۀ متخیله توسط واهمه در فیلم نقش دارد، بررسی میکنیم).
شیخالرئیس در مواردی همچون محاکات، تخیل را زمینهساز انفعالات معرفی کرده است؛ اما با توجه به کارکرد قوا میتوان گفت از آنجا که طبق دیدگاه این فیلسوف، تخیل درخدمت واهمه است، واهمه پساز درک معانی، زمینهساز انفعالات و عواطف میشود؛ بدین ترتیب، تحریک احساسات بهتبع ادراک معانی جزئی اتفاق میافتد و برانگیختن احساسات مخاطب اثر هنری و بهصورت خاص، فیلم را میتوان به واهمه نسبت داد؛ یعنی ابتدا نفس، معنایی را در محسوسات و صورتها درک میکند و پساز درک معنا از آن منفعل میشود و حالت یا احساسی درونی را تجربه میکند و درنهایت، عقل عملی باعث بروز حالاتی همچون گریه و خنده میشود؛ مثلاً شخصیتی در فیلم را درنظر بگیرید که از مسئلهای خاص یا رفتار شخص دیگری رنج میبرد یا شاد میشود و این رنج یا شادی درقالب غم، گریه یا خنده بهتصویر درمیآید.