چکیده:
اصطلاح حاشیهنشینی یا زاغه نشینی و... در کشورهای در حال توسعه
به محلات فقیرنشینی اطلاق میشود که دراطراف شهرهای بزرگ به
وجود آمده و ساکنین این مناطق به علل گوناگون نتوانستهاند جذب نظام
اقتصادی - اجتماعی شهر شده تا از امکانات و خدمات شهری استفاده
نمایند.
این مقاله پژوهشی است هر چند کوتاه در جهت شناسایی این
معضل اجتماعی که در آن نویسنده سعی نموده است با بررسی
دیدگاههای مختلف نسبت به تعریف حاشیهنشینی و نیز شرایط زندگی
در این مناطق و مشکلات موجود در آن، به بیان علل حاشیهنشینی از
زوایای مختلف بپردازد.
در پایان نیز با ارائه راهبردهای مقابله با حاشیه نشینی در پی
چاره جویی برای رفع این معضل اجتماعی برآمده است.
خلاصه ماشینی:
"یکی از علل مهمی که در این زمینه باید مورد اشاره قرار گیرد آن است که حاشیه نشینان، به دلیل تصرف غیرقانونی زمین و یا حضور در اراضی مسألهدار (مانند حاشیهی مردابها، زمینهای ناهموار، حریم رودخانهها و غیره)، که غالبا در خارج از محدودههای خدماتی نیز قرار دارند، معمولا در برنامهی خدمات رسانی سازمانهای شهری قرار نمیگیرند.
یکی از نتایج منطقی چنین الگوهایی (مانند: الگوی توسعهی خطی روستو و راهبرد قطبی رشد)، که توسط مکتب نوسازی (Modernization) تبلیغ و ترویج میشود، افزایش جمعیت شهری و ایجاد شهرهای مسلط با جاذبههای شغلی و خدماتی، آن هم در شرایطی است که به دلیل برهم ریختن ساختار اقتصاد سنتی، بخش کشاورزی تحتالشعاع صنعت مونتاژ و فعالیتهای بخش خدمات قرار گرفته و مازاد نیروی کار روستایی را ناگزیر از مهاجرت به شهرهای بزرگ مینماید.
در عین حال باید خاطر نشان نمود که علیرغم تحولات صورت گرفته، معهذا به دلیل کافی نبودن امکانات زیربنایی برای ایجاد اشتغال در نقاط روستایی و سیاستهای اقتصادی خاصی که از اواخر دههی 1360 آغاز شد، مهاجرت به شهرها همچنان ادامه یافت، به طوری که رشد جمعیت شهری طی دورهی بیست سالهی پیش از انقلاب (یعنی بین سالهای 55-1335) با نرخ رشدی معادل 5 درصد افزایش داشت و این روند طی دورهی بیست سالهی بعد از انقلاب (75-1355) با نرخی معادل 3/4 درصد ادامه پیدا کرد.
چنین روشی علاوه بر اینکه مزاحمت کمتری برای حاشیه نشینان ایجاد میکند، از طریق حفظ واحدهای مسکونی، میتواند نقش مهمی در تأمین مسکن شهرهای بزرگ نیز ایفا نماید، کما اینکه در سال 1992 از سوی کنفرانسی که توسط سازمان ملل برگزار شد ارتقای وضعیت سکونتگاههای غیرمتعارف و زاغههای شهری به عنوان یک راه حل عملی و مناسب، برای کمبود مسکن شهری، مورد تأکید قرار گرفت."