چکیده:
پژوهش با هدف پیش بینی رشد اخلاقی و رشد معنوی طلاب سطح مقدماتی حوزه علمیه قم براساس برنامه درسی پنهان انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری طلاب سطح مقدماتی حوزه علمیه قم برابر پانزده هزار نفر بود که با استفاده از جدول گرجسی و مورگان تعداد نمونه، 375 نفر به عنوان نمونه برآورد شد. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه های رشد اخلاقی معنوی پور (1391)، رشد معنوی تقی زاده (1390) و برنامه درسی پنهان شیخی (1388) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شد. یافته ها نشان داد که مولفه های برنامه درسی پنهان، ازجمله جو اجتماعی و ارتباطات متقابل انسانی، ساختار فیزیکی و ساختار سازمانی، بر متغیرهای ملاک یعنی رشد اخلاقی و رشد معنوی تاثیر می گذارند و قدرت پیش بینی دارند. ضریب بتای استانداردشده برای این دو متغیر به ترتیب برابر 441/0 و 521/0 بود. براساس یافته ها و با توجه به میزان میانگین به دست آمده از رشد اخلاقی و معنوی، پیشنهاد شد که سیاست گذاران آموزشی حوزه علمیه قم با بهره گیری از مولفه های برنامه درسی پنهان، به فزونی رشد در سیر اخلاقی و سلوک معنوی طلاب سطح مقدماتی مبادرت ورزند.
This research was conducted with the aim of predicting the moral growth and spiritual growth of the introductory level students of the Qom Seminary, based on the hidden curriculum. The research method is descriptive and correlational. The statistical population of students at the introductory level of the Qom Seminary equals to fifteen thousand people, and using the Krejcie and Morgan table, the number of samples are estimated to be 375 people. The research tools include Ma‟navizadeh‟s Moral Development Questionnaires (2012), Taqizadeh's Spiritual Development (2011) and Sheikhi's Hidden Curriculum (2009). This research uses Pearson's correlation coefficient and regression analysis to analyze the data. According to the findings of this research, the components of the hidden curriculum, including the social atmosphere and human interactions, physical structure and organizational structure, affect the criterion variables, i.e. moral growth and spiritual growth, and have predictive power. The standardized beta coefficient are 0.441 and 0.521 for these two variables respectively. Based on the findings of this research and according to the average amount of students‟ moral and spiritual growth, we suggested that the educational policy makers of the Qom Seminary should take advantage of the components of hidden curriculum to increase the students‟ advancement in their moral course and spiritual behavior.
خلاصه ماشینی:
ابزارهاي پژوهش شامل سه پرسشنامة برنامة درسي پنهان، رشد اخلاقي و رشد معنوي به شرح زير بود: الف) پرسشنامة برنامة درسي پنهان: اين پرسشنامه توسط شيخي در سال (1388) طراحي شده و داراي 29 سؤال و سه مؤلفة «جوّ اجتماعي و ارتباطات متقابل انساني»، «ساختار فيزيکي» و «ساختار سازماني» است.
نتايج آزمون در رابطه با پيشبيني رشد اخلاقي براساس مؤلفههاي برنامة درسي پنهان نشان داد که رشد اخلاقي در پايينترين سطح، يعني سطح پيشقراردادي، برابر است با ميانگين 38/2 از 4؛ يعني امتياز 14/7 از نمرة كامل 12 در اين مؤلفه و با ميزان ضريب همبستگي 41/0 با ابعاد برنامة درسي پنهان.
برايناساس عمل اخلاقي در طلاب براساس دوري از تنبيه يا بهدست آوردن پاداش است؛ و با وجود ضريب قابل قبول اين سطح با برنامة درسي پنهان، ميتوان به اين نتيجه رسيد كه اساتيد و متصديان آموزشي از عوامل مؤثر مؤلفههاي برنامة درسي پنهان، ازجمله قوانين و مقررات مدرسه، روابط ميانفردي، روابط متقابل معلم و دانشآموز، و ساختار سازماني و فيزيكي مدرسه براي دروني شدن اخلاق در يادگيرندگان خود بهره نبردهاند و تمركز خود را بر سطوح ديگري از اخلاق گذاشتهاند كه البته با وجود امتياز بالا، در مابقي سطوح رشد اخلاقي، مخصوصاً در سطح قراردادي و همچنين در مؤلفة ايراني ـ اسلامي، اين استنتاج بهچالش كشيده ميشود؛ چراكه بهنظر كهلبرگ، تا زماني كه رشد اخلاقي در يك سطح صورت نپذيرد، شخص به مرحلة بالاتر رشد اخلاقي نخواهد رسيد و اين در حالي است كه با توجه به نتيجة تحقيق حاضر، رشد اخلاقي در سطوح ديگر، نمرة بالاتري از سطح پيشقرادادي داشته است.