چکیده:
انتظار آموزهای وحیانی با خاستگاه روایی است. مسئلۀ انتظار جزء جدانشدنی مسئلۀ مهدویت و یکی از کلیدواژههای اصلی فهم مذهب و حرکت اساسی، عمومی و اجتماعی به سمت اهداف والای تشیع است. انتظار فرج همچون منشوری چندضلعی که دارای زاویههای متعددی است، مهمترین عامل تحرک و پویایی و امید به آیندۀ روشن جهان به شمار میرود؛ همانگونه که میتواند درمانگر دردهای فردی و اجتماعی بشر امروز باشد. اما مسئلۀ مهم خوانش از انتظار است. اینکه هدف از طرح انتظار در دستگاه معرفتی امامیه کدام گونه از آن است، هستۀ اصلی نگاشتۀ پیش رو را شکل میدهد که تلاش میشود با روش تحلیلی پاسخ آن واکاوی شود؛ انتظارِ زمینهساز رکود، عقبماندگی و فرار از مسئولیت و تسلیم در برابر زیادهخواهی و ستم و یا انتظارِ عالمانه، قرین با امید، خداباوری و توحیدمحوری، عدالتخواهی، مبارزه با فساد و ظلم، ایثار، تلاش و مجاهدت. از نگاه آیتالله صافی ره مقولۀ انتظار فرج پویا در دو خوانش جلوهگر میشود که در معنای خاص آن با موضوع ظهور ارتباط کاملی دارد
The waiting for (reappearance of Imam Mahdi) is a revelatory doctrine with a narrative origin. The issue of the waiting is an inseparable part of the issue of Mahdiism and one of the main keywords for understanding the religion and the fundamental, general, and social movement towards the lofty goals of Shia. Intizar Faraj (The waiting for reappearance of Imam Mahdi), like a polygonal prism with many angles, is considered the most important factor of mobility and dynamism and hope for a bright future of the world. It can also be the healer of individual and social pains of humans today. However, the important issue is the perspectives about the waiting. What is the purpose of the waiting in the epistemological system of the Imamiyah, is the main topic of the present article, which is tried to be analyzed with the analytical method. The waiting as the basis of stagnation, backwardness and escaping from responsibility and submission to extravagance and oppression or the scholarly waiting, associated with hope, belief in God and monotheism, seeking justice, fighting against corruption and oppression, sacrifice, effort and struggle. From Ayatollah Safi's point of view, the concept of waiting for the dynamic intizar faraj is manifested in two views, which in its special meaning is completely related to the theme of reappearance.
خلاصه ماشینی:
وی پس از اشارۀ بروندینی به ارزشگذاری مقولۀ انتظار، نگاه دین اسلام به این مفهوم را اینگونه توصیف میکند: «اسلام که تعلیمات و هدایتهایش بر اساس فلسفههای عمیق و صحیح اجتماعی و واقعی قرار دارد، اصل انتظار و نگاه به سوی آینده را پشتوانۀ بقای جامعهای مسلمان و محرک احساسات و مهیج روح فعالیت و اقدام قرار داده است؛ و انتظار آیندۀ بهتر و عصر فتح و گشایش و فرج را برترین اعمال شمرده است» (صافی، 1392«الف»، ص 81) وی آنگاه به روایت مشهور نبوی «أفضل أعمال أمتی انتظار الفرج» (صدوق، 1395، ج2، ص 644) اشاره میکند و پیامد اجتماعی این انتظار را اینگونه توصیف میکند: «انتظار یکی از پایههای مهم و زندۀ مبارزه علیه فساد در جامعۀ اسلام بوده که آن را باید سرچشمۀ مقاومتها و منبع تحرکات و مبارزات ایجابی و سلبی اهل حق با اهل باطل شمرد که مسلمان هیچگاه کار اسلام و انقلاب آن را پایانیافته و تمامشده نخواهد دانست» (صافی، 1392«الف»، ص 86)؛ سپس ایشان در گام نهایی به نگاه تشیع به مقولۀ انتظار فرج میپردازد؛ ازاینرو میتوان آیتالله صافی (رحمه الله) را جزو محققانی دانست که به هر دو معنای کلان انتظار فرج یعنی مطلق گشایش و ظهور مهدی (عجل الله فرجه الشریف) توجه میدهد؛ ازاینرو وی با تأکید بر فراگیری مفهوم انتظار در میان بشر در شکلهای متفاوت، بر این اندیشهاند که اصل انتظار به صورتهای گوناگون در بین ملتهای مختلف همواره محفوظ بوده و آیندهنگری همیشه بشر را به خود مشغول داشته و برگشتن به عقب و ایستادن در یک مرحله به هر حال محکوم بوده و خلاف سنتهای عالم خلقت است (صافی، 1392«الف»، ص 71).