چکیده:
پژوهش حاضر با هدف برشماری اهمّ کارکردهای معرفتی تخیل در حوزه تعلیم و تربیت با تکیه بر نظرات صدراییان صورت گرفته است. در این پژوهش که از نوع توصیفی-تحلیلی میباشد، گردآوری دادهها به روش کتابخانهای و هدف آن از نوع کاربردی است، همچنین روش آن تحلیل محتوای کیفی می-باشد. در پی پژوهش حاضر مشخص شد که تخیل شامل قوای خیال و متصرفه است که محل ذخیره و دخل و تصرف در صور هستند. در نگاه صدرایی، صور خیالی صادر از نفسِ انسانی بوده و مجرد هستند. همچنین بنابر قاعده اتحاد عالم، علم و معلوم، هرآنچه که انسان تعلیم میگیرد، با آن متحد شده و شکلدهنده حرکت جوهری اوست که از آن جمله، دریافتهای او در حوزه خیال است. از همینجا، ارتباط حرکت جوهری، تخیل و تعلیم و تربیت مشخص میگردد. تعلیم و تربیت در معنای حقیقیاش همان تعالی و قرب به خداست و در این راستا کارکردهای معرفتی تخیل متعدد بوده و بازشماری همه آنها امری دشوار، بلکه نشدنی است. اهم آنها عبارتاند از: محاکات، روایتگری، زمینه-ساز علم حضوری، هویتسازی، خواطر الهی و شیطانی، تزکیه تخیل. از این موارد، برخی کاملا بدیع و برخی در عین تکراری بودن اما با نگاهی نو مطرح شدهاند.
The current research was carried out with the aim of enumerating the most important epistemological functions of imagination in the field of education, relying on Sadraian's opinions. In this research, which is descriptive-analytical, data collection is by library method and its purpose is practical, and its method is qualitative content analysis. As a result of the present research, it was found that imagination, includes the faculties of manipulation and imagining which is storage of and act of manipulating the particular mental images. in Sadra's view, imaginary forms are emanation of the humanity soul and immaterial. Also on the Identity of the Knower and the Known, the human Identity with Everything human learns and It is the shaper of his change in substance, which is one of his findings in the field of imagining. From here, the connection between essential movement, imagination and education is determined. Education in its true meaning is exaltation and closeness to God, and in this regard, the Epistemological functions of imagination are numerous, and it is difficult, if not impossible, to count them all. Some of them are: mimesis, narration, foundation of present knowledge, identity creation, divine and evil thoughts, cultivation of imagination. Of these cases, some are completely original and some are repeated but with a new perspective.
خلاصه ماشینی:
مبتني بر اين نگاه عـوالم در عـرض يکـديگر قرار ندارند بلکه در طول يکديگر هستند و عوالم بالاتر شدت وجودي بيشتري دارند و آنچه که از کمالات در عوالم پايين تر قرار دارد در عوالم بالاتر به نحو کامل تر قرار دارد چرا که منشا هر خير و کمال در هستي ، وجود است ؛ بنابراين تشکيک طولي در سير انسان و در هستي ، نهايتـا منتهـي بـه نظريه حرکت جوهري صدرا مي شود که ارتباط جدي و مستقيمي با تعليم و تربيـت دارد تـا جـايي که مي توان تعليم و تربيت را همان حرکت جوهري متربي دانست .
(صدرالدين شيرازي ، ١٣٦٨، ج ٣ : ٩٣-١٠٨) پيشينۀ پژوهش تحقيقاتي که در خصوص ارتباط تخيل و تعليم و تربيت انجام شده اند زياد بـوده امـا برخـي از آنها ارتباط بيشتري با موضوع اين پژوهش دارند که در اينجا به اهم آنها اشاره مي شود: حسين پور صباغ (١٣٩٢) در پژوهشي با عنوان "تبيين مفهـوم تربيـت مبتنـي بـر تخيـل ايگـن و بازسازي آن با توجه به آراي صـدرالمتالهين " بـه برخـي از ويژگـي هـا و کارکردهـا تخيـل اشـاره مي نمايد از جمله تخيل مقيد (در مقابل تخيل رها به معني اينکه تخيل در فلسفه صدرايي مـابين دو عالم حس و عالم عقل است و يک ساحت در عرض و رهـا نيسـت )، عقـل غايـت نگـر (در حکـم جهت دهنده به تخيل )، تخيل به مثابه گريـز از واقعيـت يـا گـذار از واقعيـت ، تخيـل مولـد و تخيـل مصرفي (اشاره به حيثيت انفعالي و فعالي تخيل )، محاکات و هنر اسلامي .