چکیده:
تلاشهای مخرب و فعالیتهای بیضابطه از سوی برخی موجب ویرانی محیطزیست و نابودی منابع آن شده است. این مسئله خطرات جدّی برای حیات فعلی بشر و نسلهای آینده به بار آورده است. در این زمینه کاستیها و مشکلات تقنینی ناشی از نبود قوانین جامع در حوزه کیفری، ضمانت اجراهای ملایم و عدم رعایت اصل تناسب میان جرم و مجازات، به چشم میخورد که انتظار میرود مقنن درصدد رفع آن برآید؛ در این راستا در گامهای مطالعاتی ضروری است مبانی فقهی جرمانگاری تخریب محیطزیست شناسایی و تبیین شود. همین مسئله پرسش تحقیق مقاله پیش رو را تشکیل داده است. حاصل این پژوهش این است که مجموعهای از قواعد فقهی مبنای این جرمانگاری را تشکیل میدهد؛ ازجمله قواعد فقهی لا ضرر، تعزیر، نهی از افساد فیالارض و... که در این جستار به آنها استدلال شده و ابعاد آن واکاویده شده و بسط یافته است.
Subversive activities and unregulated activities by some have caused the destruction of the environment and its resources. This issue has posed serious dangers to the current human life and future generations. In this issue, there are deficiencies and legislative problems caused by the lack of comprehensive laws in the criminal field, the guarantee of lenient implementations, and the non-observance of the principle of proportionality between crime and punishment, which are expected to be resolved by the legislator. In this regard, it is necessary in the study steps to identify and explain the jurisprudential bases of criminalizing the destruction of the environment. This is the research question of the present study. The result of this study is that a set of jurisprudential principles forms the basis of this criminalization. Among these are the principles of La Daraar, Taʻzir, the prohibition of corruption in the world, etc., which the possibility of reasoning about them and their dimensions have been analyzed and expanded in this study.
خلاصه ماشینی:
در این نوشته به این سؤال باید پاسخ داده شود که مبانی فقهی قوانین مزبور جهت جرمانگاری اقدامات علیه محیطزیست، چیست؟ و از میان همه ادله، قواعد فقهیه چه جایگاهی را دراینبین به خود اختصاص دادهاند؟ و آیا این قواعد ظرفیت تحكیم یا تشدید مجازات را دارد؟ پیشینه تحقیق ازآنجاییکه تخریب محیطزیست از مسائل مستحدثه علم فقه است، فقهای اسلام اعم از متأخرین و متقدمین در این حوزه بهصورت تخصصی وارد نشدهاند؛ در این میان برخی از فقیهان یا فقهپژوهان معاصر مكتوباتی تحت عنوان فقه البیئه یا فقه محیطزیست ارائه كردهاند.
ازجمله سید مصطفی محقق داماد کتابی تحت عنوان «فقه محیطزیست»، سید محمد شیرازی کتابی تحت عنوان «فقه البیئة»، حسین احمد الخشن کتابی تحت عنوان «الاسلام و البیئة، خطوات نحو فقه بیئی»، محمدعلی ابراهیمزاده کتابی تحت عنوان «بررسی فقهی- حقوقی آلودگی محیطزیست و هوا»، مریم بلوچیان طرقی کتابی تحت عنوان «حفاظت محیطزیست از دیدگاه اخلاقی، فقهی و حقوقی»، آیتالله جوادی آملی کتابی تحت عنوان «اسلام و محیطزیست» و عبدالله بن عمر بن محمدسحیبانی کتابی تحت عنوان «احکام البیئه فی الفقه الاسلامی» نگاشتهاند که عمدتاً به جنبه تکلیفی بودن حفاظت از محیطزیست و اهمیت آن طبق آموزههای اسلامی و نیز مسئولیت مدنی ناشی از تخریب محیطزیست اختصاص یافته است.
3-2-3- جرمانگاری اقدامات علیه محیطزیست به استناد قاعده «التعزیر لکل فعل محرّم» برای احراز شمول قاعده بر اعمال تخریبی محیطزیست، ابتدا باید محرز گردد که اینگونه رفتارها، مصداقی از معصیت و گناهی است که نهتنها برای فرد بلكه برای جامعه مفسدهانگیز و تباهكننده است؛ زیرا در بحث گستره قاعده گفته شد حتی اگر مطلق معاصی تعزیر نداشته باشند، دستکم آن گروه از معاصی تعزیر دارند كه در حوزه اجتماع و حریم عمومی واقع شده باشند.