چکیده:
عبدالرضا پهلوی (1303- تهران، 1382- فلوریدا) پس از اشغال ایران توسط متفقین در شهریور 1320 و اقدام آنها در خلع و تبعید رضا شاه به خارج از کشور، پدرش را در این تبعید همراهی کرد. بعد از مرگ رضاشاه در آفریقای جنوبی (1323خ/ 1944م) عبدالرضا جهت ادامه تحصیل به آمریکا رفت. وی دو سال بعد به ایران بازگشت و مناصبی تشریفاتی به او سپرده شد. در ادوار مختلف حیات عبدالرضا، قدرتهای خارجی برای ترساندن محمدرضا و مطیع کردن وی، به تناوب موضوع ولایتعهدی یا جایگزینی عبدالرضا را شایع میکردند.
عبدالرضا به شکار علاقه داشت و در سفر به دیگر کشورها بویژه قاره آفریقا بدنبال شکار گونههای کمیاب جانوری جهت تکمیل مجموعه حیات وحش خود در تهران بود. اینگونه رفتارهای او، اعتراض طرفداران محیط زیست و انتشار مقالاتی علیه دربار ایران را در مطبوعات خارجی به دنبال داشت. عبدالرضا به فعالیتهای اقتصادی هم مشغول بود و با تخریب منابع طبیعی و جنگلی و تصرف زمینهای مردم به زور اسلحه و با حمایت دربار در اقصی نقاط کشور بویژه هزاران هکتار زمین مرغوب دشت ناز ساری و گرگان و دشت، صاحب دستگاه اشرافی شده بود. او در این اراضی به شکل مکانیزه کشاورزی میکرد و محصولات خود را به وزارت کشاورزی میفروخت. به دلیل وسعت زیاد زمینهای عبدالرضا، او را کشاورز شماره یک ایران میدانستند. همچنین او و همسرش سهامدار برخی از کارخانهها بودند؛ چنین درجهای از رفاه و برخورداری اقتصادی او را به تجمل و تشریفات در خاندان پهلوی شهره ساخته بود.
خلاصه ماشینی:
» (همان : سند مورخ ١٣٢٦/٨/٢٦، شماره ٩٠١) احتمالا دليل ناراحتي شاه ، گزارش هايي بود که از فعاليت هاي عبدالرضا به تهران مخابره مي شد؛ اين گزارش ها حاکي از آن بود که او براي مطرح شدن خود براي ولايتعهدي ، اقداماتي انجام داده است ؛ با يک مؤسسه تبليغاتي قراردادي بين ده تا بيست هزار دلار بسته بود که برنامه هاي سخنراني براي وي ترتيب دهند و مقاله هايي در رابطه با او به عنوان وليعهد ايران بنويسند.
(پژوهشکده تاريخ معاصر: مکاتباتي در مورد ضرب و شتم تلفنچي کاخ مرمر توسط عبدالرضا پهلوي ، سند بدون تاريخ و شماره ) عبدالرضا که از اين دستور ناراحت شده بود در نامه اي به محمدرضا شاه وقايع را از ديد خود روايت کرد و نوشت : «حالا اگر انگشتر بنده صورت او را زخم کرده و يا از بيني او خون جاري شده باشد، دليل است که بدون وقوف به خطاها و تدليس هايي که تلفنچي مرتکب شده ، فقط بنده را به علت تنبيه چنين مستخدمي بدون روشن شدن علل بروز حادثه تنبيه فرمايند؟» و در انتها پيشنهاد داد دو ماه به مسافرت برود تا ناراحتي شاه از او برطرف شود و ٦٤ خانواده اش «در معرض ناراحتي در اثر نداشتن وسيله ارتباط و مستخدم و غيره قرار نگيرند.
(مرکز بررسي اسناد تاريخي ، ١٣٩٣: ٣١١) يا براي پذيرايي از شاه در کاخ اختصاصي خود در مهر ماه ١٣٥٧ همسرش پري سيما به فرانسه رفته و حضورا سفارش صندلي هاي مخصوصي را در پاريس داد و مقرر کرده بود اين صندلي ها ظرف يک هفته با هواپيماي نيروي هوايي به تهران منتقل شوند تا در ميهماني مذکور مورد استفاده قرار گيرند.