خلاصه ماشینی:
"ساختمان اساسی تفکر فلسفی در اسلام از پرفسور توشیهیکو ایزوتسو استاد مؤسسهء تتبعات اسلامی دانشگاه مکگیل کانادا استاد دانشگاه کیو-ژاپن ترجمهء غلامرضا عوانی آنچه قصد دارم بگویم ممکن است ظاهرا هیچ ارتباط مستقیمی با موضوع اصلی این کنفرانس* نداشته باشد1،ولی در واقع،مسائلی که دربارهء آنها بحث خواهم کرد،به مسئله بیگانگی alienation حتی در چهارچوبهء فلسفه اسلامی،مخصوصا با توجه به جنبههای متافیزیکی و وجودی آن بدون ارتباط نیست.
همینطور در فلسفهء اسلامی جهان ظواهر تا آنجا واقعیت دارد که در فکر و ادراک نسبی بشر و مطابق با ساختمان طبیعی آن واقعیت و حقیقت مطلق باشد ولی اگر بعنوان چیزی مطلق و مستقل بذات فرض شود باطل و غیر واقعی خواهد بود.
عالم واقعی ما بعد الطبیعه که شایستهء این نام باشد کسی است که بتواند در فردفرد اشیاء جهان واقعیت ماورای آنرا که صور عارضی،جز تجلی و تعین آن نیستند،مشاهده کند حال مسئله عبارت از اینستکه چگونه شهود واقعیت در تجربهء واقع قابل حصول است.
عبد الرحمن جامی9،شاعر و فیلسوف معروف ایرانی قرن پانزدهم میفرماید:«فنا عبارت از آنستکه بواسطهء استیلای ظهور حق بر باطن،بما سوای او شعور نماند و پوشیده نباشد که فنای فنا در فنا مندرجست زیرا که صاحب فنا را اگر بفنای خود شعور باشد صاحب فنا نباشد بجهت آنکه صفت فنا و موصوف آن از قبیل ما سوای حقند سبحانه،پس شعور بآن منافی فنا باشد» کوششهائی که انسان برای رسیدن به فنا بعمل میآورد،توحید نام دارد که معنای آن از لحاظ لغوی، یکی کردن و یگانه گردانیدن و یا وحدت بخشیدن،یعنی تمرکز مطلق ذهن در تفکرات ژرف و عمیق است."