چکیده:
آموزش و پرورش رسمی دارای دو وجه عملی و نظری است. هدف از نگارش این مقاله بررسی
کیفیت شکل گیری نظریه¬های تعلیم و تربیت، ویژگی¬های ساختاری و نمونه¬های مهم و تطور
آنها هم درتاریخ آموزش و پرورش غربی و هم در ایران است.
در این مقاله، پیدایش و تطور نظریة تربیتی در تمدن غربی، مفهوم نظریة تربیتی،
خاستگاهها، ساختار و انواعی از آن، تطور این نظریه¬ها بر اثر تحولات فرهنگی و
اجتماعی و سیاسی و فکری، و وضعیت نظریة تربیتی در ایران بررسی شده است. از آنجا که
در عصر دیدگاه¬های پست مدرینستی، تعلیم و تربیت غربی از لحاظ نظریه¬پردازی دورة
مبهم و بلکه آشفته¬ای را می¬گذراند، ضروری است که ما دچار این سردرگمی و نابسامانی
تئوریک نشویم. به نظر می¬رسد که تعلیم و تربیت ما از هدایت یک نظریة تربیتی منسجم و
منظم بهره¬مند نیست و ما محروم از نظریه¬ای هستیم که در آن علاوه بر مسائل مربوط به
هستی و دانش و ارزش، یعنی جهان بینی و ایدئولوژی، موقعیت علم و تکنولوژی و سمت سوی
حرکت آن¬ها و نیز نیازهای فرد و جامعه در چارچوبة مشخصی تنظیم شده باشند. در این
خصوص، مقاله چند پیشنهاد به منظور یافتن راه حل های احتمالی را ارائه کرده است.
خلاصه ماشینی:
"تعلیم و تربیت مسیحی قرون میانه هر چند به عقیده دورکهایم (1977) در مقایسه با دوره های قبل از آن، از لحاظ نفوذ تربیتی از جامعیت و تمرکز بیشتری بهرهمند است، اما تربیتی محدود، خشک و صوری است که در آن به اموری مثل عواطف و احساسات کودکان، پرورش قوه تعقل و تفکر، و مشاهده امور طبیعی هم به منظور ارضاء حس کنجکاوی و هم کشف مجهولات طبیعی بهایی داده نمی شود.
معنی این امر در تعلیم و تربیت آن است که باید سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های تربیتی غیرمتمرکز شوند، به محرومان و به حاشیه رانده شدگان، اقلیت ها از هر مقوله ای که باشند: قومی، زبانی، فرهنگی، جنسیتی توجه شود.
اما یک نکته اساسی که در آموزش و پرورش جدید ایران بعد از مشروطیت کم و بیش دیده می شود آن است که به نظر نمی آید که نظام آموزشی ما از هدایت یک نظریه تربیتی جامع برخوردار بوده باشد، نظریه ای که جهان بینی و نظام ارزشی بومی را به صورت سنجیده ای با دیدگاه های مدرن در تعلیم و تربیت تلفیق داده باشد.
به نظر می رسد که تعلیم و تربیت ما از هدایت یک نظریه تربیتی منسجم و منظم بهره مند نباشد، نظریه ای که در آن علاوه بر مسائل مربوط به هستی و دانش و ارزش -جهان بینی و ایدئولوژی- موقعیت علم و تکنولوژی و سمت سوی حرکت آن ها و نیز نیازهای فرد و جامعه در چارچوبه مشخصی تنظیم شده باشند."