چکیده:
پژوهش حاضر در دو مقطع کلی به شناسایی و معرفی مقاتل و نگاشتههای مربوط به تاریخ عاشورا از آغاز تا عصر حاضر
میپردازد. در مقطع نخست در دو بخش سامان یافته که در بخش اول آن به شناسایی و معرفی فهرستوار مقاتل از آغاز تا
قرن هفتم پرداخته و در بخش دوم، آثار موجود در تاریخ عاشورا تا قرن هفتم به صورت توصیفی معرفی شده است. اما مقطع
دوم که درباره مقاتل و نگاشتههای قرن هشتم تا چهاردهم است، نیز شامل دو بخش است. در بخش نخست، پس از بیان یک
مقدمه، به شناسایی و معرفی چند اثر مهم از قرن هشتم تا عصر حاضر پرداخته و در بخش دوم مهمترین آثار قرنهای اخیر که
نقش بسزایی در تحریف و ارائه گزارش نادرست و جعلی و در برخی موارد، افسانهای، درباره قیام عاشورا داشتهاند، شناسایی و
معرفی شده است.چنانکه در شماره پیشین گفته شد، به سبب گستردگی این پژوهش، این نوشتار در سه قسمت، ارائه میشود. قسمت نخست
آن که مربوط به مقطع نخست (از آغاز تا قرن هفتم و شامل دو بخش) است، در شماره پیشین چاپ شد و ادامه آن، یعنی
قسمتدوم، در این شماره به چاپ میرسد. اما قسمت سوم آن که مربوط به مقطع دوم است، در شماره بعدی به چاپ خواهد رسید.
خلاصه ماشینی:
"اگرچه او تصریح نکرده که گزارش واقعه عاشورا را از شیخ مفید گرفته است، اما با بررسی و مقایسه گزارش وی و شیخ مفید، به سهولت دانسته میشود که تمام گزارش شیخ مفید را در این باره به اختصار و با اندکی تغییر در برخی از تعابیر و عبارات، نقل کرده و تنها در پایان گزارش، دیدگاه شیخ مفید را درباره محل دفن اصحاب امام حسین علیهالسلام ، آورده است.
یکی از گزارشهای منحصر به فرد سید ابنطاووس، حدیث مشهور «مشیت» یا همان گزارش گفتوگوی میان محمد حنفیه و امام حسین علیهالسلام هنگام خروج حضرت از مکه است و دو جمله مشهور حضرت از قول رسولخدا صلیاللهعلیهوآله : یکی، «ان الله شاء أن یراک قتیلا» در بیان اینکه چرا او از مکه خارج میشود؟ و دیگری، «ان الله شاء أن یراهن سبایا» در پاسخ اینکه چرا حضرت زنان را همراه خود میبرد؟ (1) اگرچه این گزارش در هیچ منبع موجود متقدم بر ملهوف نیامده است، اما بنابر برخی از نسخههای ملهوف، ابنطاووس این گزارش را از منبع کهنی به نام «اصل احمد بن حسین بن عمر بن بریده» که اساسا اصل یاد شده از شخص دیگری به نام محمد بن داود قمی بوده، نقل کرده است.
کشف الغمه فی معرفة الائمه علیهمالسلام ؛ علی بن عیسی اربلی (م 692 ق) اربلی این اثر را در قرن هفتم و به منظور گزارش تاریخ امامان علیهمالسلام نگاشته و بخشی از مطالب اثر خود را که نزدیک به یک چهارم جلد دوم است (2) به شرح زندگی امامحسین علیهالسلام و قیام عاشورا (در قالب دوازده فصل و یک بحث درباره امور واقع شده پس از شهادت حضرت) اختصاص داده است."