چکیده:
ایران در دوران باستان،برمحدوده وسیعی از سرزمینهای شرق و غرب استیلا داشت و به دلیل برخورداری از این موقعیت جغرافیایی نهتنها موجب ارتباط بین ملتهای شرق و غرب گشت،بلکه بسیاری از فرهنگها و علوم آن زمان را عمیقا تحت تأثیر قرار داد. کشور ایران از زمان هخامنشیان بویژه در دوران اشکانیان،دین خود را در امر تجارت،بین اقصی نقاط جهان از جمله روم شرقی(بیزانس)و چین و هندوستان ادا کرده است. علاقه مفرط ایرانیان به امور بازرگانی،موجب فراهم آوردن تسهیلات، تأسیسات و امنیت برای راهها گردید.مسیر این جادهها از دجله،فرات،حران و نصیبین گذشته تا به ساردس(سارد)و اقس میرسید.طول این راه تجارتی به اندازه دو هزار و ششصد و هشتاد و سه کیلو متر بوده است.فاصلهای تقریبا یکصد و یازده ایستگاه یا منزل که کاروانهای بازرگانی آن را طی،نود روز میپیمودند.در هرمنزل مرکبهای تازه نفس برای پیکهای شاهی نیز آماده بودند.
خلاصه ماشینی:
ورود ایرانیان در امور بازرگانی در سراسر آسیای میانه و آسیای شرقی و چین و ایجاد روابط تجاری بین شرق و غرب،ناشی از علاقه مفرط آنان به امور بازرگانی،به منظور بسط سیاست توسعهطلبی و برتری نیروی اقتصادی بوده است؛که فراهم آوردن تسهیلات از نظر احداث راهها و حفظ امنیت بین شهرها در امور تجارت از دوران هخامنشی به بعد سابقه داشته است.
یکی از انگیزههای مهم او از طرف آسیای صغیر در مجاورت سرزمین ثروتمندو تجاری لیدیه و پایگاه دریایی یونانیان که یکی از مهمترین مراکز مبادله کالا بین شرق و غرب به شمار میرفت،همین بود و هخامنشیان به منظور تأمین امنیت برای کشورهای بزرگ و حفظ راههای تجارتی و با سرکوب اقوام مهاجم که امنیت مرزها و راههای ایران را به خطر میانداختند، بیشترین کوشش را مبذول داشته،و حتّی کوروش جان خویش را برای رسیدن به این هدف از دست داد.
(21-مظاهری،ج 2،ص 026)در این دوره که همزمان با سلطنت مهرداد دوم اشکانی است،رابطه بازرگانی با چین برقرار شد،و ابریشم چینی از راه موسوم به جاده ابریشم که از شمال ایران عبور میکرد،روانه امپراطوری روم گردید.
با توّجه به اینکه در کشورهای خاور نزدیک بازرگانی با مقیاسی وسیع انجام میگرفت،بهطوری که کالاها از مغرب و از طریق بین النهرین شمالی و یا جنوب غربی ارمنستان به ایران و آسیای میانه حمل میشد و اکز آنجا به چین و شمال هندوستان نفوذ میکرد،بسیاری از شهرها و استانها در محدودهء مبادلات بازرگانی قرار داشتند.