چکیده:
سال 7002 یکصدمین سالگرد انعقاد قرارداد 7091 است که در آن،دو قدرت امپریالیستی انگلیس و روسیه به خود اجازه دادند با استفاده از فرصت ناشی از درگیری ایران در مبارزهء ملی انقلاب مشروطه،کشوری باستانی را میان خود تقسیم کنند.
با اینکه نقش انگلیس در تجزیهء بسیاری از سرزمینها و انعقاد معاهدههای خانمانبرانداز برای اغلب آگاهان مسائل سیاسی و تاریخی آشکار است،شاید کارگردانی این کشور در ماجرای انعقاد قرارداد 7091 که مقدمهای برای تجزیهء ایران بود،برای برخی افراد مشخص نباشد.آنچه در این نوشتار بررسی میشود نقش انگلیس در طراحی، پیشنهاد و انعقاد قرارداد 7091 و در نهایت معرفی اسنادی در این زمینه است.قرارداد 7091 افزون بر ایران،افغانستان و تبت را نیز دربرمیگرفت که پرداختن به موضوعهای آن مناطق در این مختصر نمیگنجد.
خلاصه ماشینی:
"جنگ ایران و روس در اوایل قرن نوزدهم[به]تحریک دولت انگلیس بود
قرارداد 7091 انگلیس و روسیه استقلال و تمامیت ارضی ایران را هدف قرار داده
این ترتیب طرح تقسیم ایران را در قالب قرارداد 7091 به روسیه پیشنهاد دادند.
قرارداد روسیه و انگلیس در خصوص ایران اعلام آمادگی کند(وحید مازندرانی،ص 61).
رسیده که دولت روس و انگلیس میخواهند دایرهء نفوذ خود را در ایران معین
وزارت امور خارجهء ایران موضوع این سند است.
آزادی و استقلال ملت ایران بین دولتین روس و انگلیس بسته شده بود به کلی
استقراض و سایر اتفاقات با دولت روس مذاکره به میان آمده است و چاره[ای]جز این کار که
ایران از بانک شاهنشاهی که تا تاریخ امضای این قرارداد حالیه داده شده است کما فی السابق
بانک شاهنشاهی تا تاریخ امضای این قرارداد و در صورتیکه برای دولت روس لازم شود در
خلیج فارس بندری به روسها داده شود که دولت روس راهآهن خود را از راه خراسان و سیستان به
شود،این است که حالا دولت روس تکلیف میکند که با انگلیس این کار را تمام بکند و از داشتن
است و نمیدانم امتیازی که در مقابلش آنها به دولت انگلیس میدهد چیست[؟]ولی این مطلبی را
جواب عمده که دولت به ایرادات ما داد این بود که تمام قرارداد را باید ملاحظه نمود و
در باب ایران یکی از ایرادات بزرگی که از طرف ما گرفته شد این بود که در تعیین دایرهء روس خیلی زیادهروی شده است.
که وزیر امور خارجه روس هم در این باب نوشته به سفیر انگلیس در پطرزبورغ داده است ولی"