چکیده:
و کشاورزی پایدار و...این نظریه را به نقد میکشد. متن،در پایان به فایدهء نظری و کاربردی چنین بحثهایی پرداخته و یادآور میشود که طرح چنین مباحثی به هیچ وجه به معنای بیتوجهی و حتی کمتوجهی به دانش غربی به طور عام و دانش کشاورزی صنعتی به طور خاص نیست.بلکه جداسازی علم کشاورزی نوین از زمره آن دسته تمهیدات و ترفندهایی است که نظام سوداگرای غربی میکوشد در زیر پوشش آن به اهداف تجاری خود برسد.فهم پیچیدگی کشاورزی سنتی،پژوهشگران ما را به تأمل در راهکارها و تجربیات ده هزارساله کشاورزی ایران و کشورهای کهن فرهنگی همچون مصر،چین، بین النهرین،هند و...علاقهمند خواهد کرد و این امیدواری وجود دارد که ما در آینده در زمینه کشاورزی پایدار و حفظ زیستبومهای خود،با دو بال به پرواز درآییم.تاریخ علم بیشتر،چالشگری با نظریاتی است که پیش از آن کاملا بدیهی به نظر میرسیده است1.بدوی بودن کشاورزی سنتی ایران نیز امری ظاهرا بسیار بدیهی است که باید به بحث گذاشته شود. این نوشته،نخست به پیشینه این نظریه و ادبیات مربوط به آن از حدود چهار صد سال پیش از نظریه ژان شاردن،تا پطروشفسکی و خانم لمتون و وولف،تا نظریات پژوهشگران و صاحبنظران ایرانی میپردازد و سپس با نظریهای بدیل و به کمک دلایل تاریخی و مردمشناختی،
خلاصه ماشینی:
"نگارنده بدین ترتیب بر آن بود در کنار گزارش سالهای رونق و آبادانی اصفهان در عصر صفویه،تصویری از بدترین سالهای کشاورزی ایران و اصفهان را در یکصد و پنجاه سال گذشته به دست داده باشد تا آشکار شود که کشاورزی ما در گذشته حتی در بدترین شرایط جوی،اگر عوامل اجتماعی و سیاسی دخالت نمیکردهاند،غالبا به دلایلی که قبلا ذکر شد میتوانسته نیازهای غذایی داخلی کشور را برآورده کند؛و اینکه بخش اعظم صادرات ما تا همین اواخر و پیش از جایگزینی نفت را تشکیل میداده.
منظور ما از این اشارات نفی تکنولوژی نیست بلکه توجه دادن برنامهریزان و سیاستگذاران بخش کشاورزی به این مسئله است که ما در این عرصه با پیچیدگیهای بسیار و عوامل متعدد اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و حقوقی و غیره روبرو هستیم که به برخی از آنها در صفحات آینده اشاره خواهیم کرد.
شمار فروش ماشینها و وسایل کشاورزی توسط بنگاه توسعه ماشینهای کشاورزی (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:همان منبع صفحه 89 اما بازگردیم به دنبال استدراکات استاد باستانی که هم پاریز و روستا را با گوشت و پوست خود لمس کرده است و هم پاریس را و هم با گذشته این سرزمین-حتی اگر به قول ایشان از سر تفنن هم باشد1-طبیعتا بسیار بیش از اغلب فنسالاران ما با تاریخ کشاورزی و اقتصاد کشاورزی گذشته ما آشناست."