چکیده:
فلسفهء رسالت رسول اعظم(ص)،ابلاغ پیام وحی به همهء مخاطبان دین،دعوت آنان به پذیرش این پیام و تربیت و هدایت ایشان براساس ارزشهای و حیانی در جهت رسیدن به«حیاة طیبه»بوده است. در این مسیر،سیرهء مدیریتی آن حضرت در دو جنبهء کاملا مجزا و متفاوت قابل بررسی و الگوبرداری است:الف-جنبهء تطبیقی،که موظف و مکلف بوده اوامر و نواهی خدای متعال را بیکن و کاست ابلاغ نماید و خود نیز با دقت و تعهد تمام براقامهء«حدود الله»وفادار باشد.ب-جنبهء تدبیری،که به تناسب شرایط و مقتضیات و براساس مبانی علمی،عقلی و منطقی و با ملاحظهء مصالح کلی جامعه و امت اسلامی در چارچوب شریعت اسلام به تنظیم و ساماندهی امور جامعه بپردازد. در این رابطه،در تمام وظایف اساسی مدیریت که در فرایند عقلایی آن وجود دارد،در سیرهء مدیریتی پیامبر اعظم نکات ارزشمندی وجود دارد که در این مقاله به فراخور هر یک از محورهای آن مواردی استخراج شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"»82 بهترین توجیه در این رویهء مدیریتی،این است که بگوییم به دلیل محدودیت در وجود افراد متخصص و کارشناس در امور مدیریت و مملکتداری در میان مهاجر و انصار و سابقون در اسلام از یک سو و اهمیت فوق العادهء مسائل مدیریت کلان نظام نوپای اسلامی در مرکزیت آن یعنی مدینه،در سایر بلادی که به تدریج در حوزهء حاکمیت اسلامی قرار میگرفتند،بناچار از وجود متخصصان و کارشناسان تازه مسلمان استفاده میشده،ولی در عین حال با مراقبت و نظارت دقیق و شدید مانع از آن میشدند که احیانا براساس عادتها و رویههای جاهلی خود با مردم رفتار کنند.
یعنی در حوزهء تطبیق باید رفتارها و فرایندها و تصمیمات و عملکردها با احکام قطعی شرعی و نصوص قانونی و دستور العملهای مصوب و رسمی و عمل دقیق به احکام قطعی شرعی و مراعات بیکموکاست«حدود الله»مورد توجه باشد؛چرا که این نص صریح قرآن است که: «و لا تأخذکم بهما رأفة فی دین الله» (نور2/)اما در بعد تدبیری،که از حوزهء«امر الله»و«حدود الله»خارج است و به امور تنظیمی،سازمانی و مدیریتی محض مربوط میشود،سیرهء آن حضرت برصرفنظر کردن،پرهیز از مؤاخذه و سرزنش بیجا، عیبپوشی و دادن فرصت جبران خطا و اصلاح عملکرد و اکتفا به حدود عرفی بوده است: -و أن تعفوا و تصفحوا و تغفروا فإن الله غفور رحیم (تغابن41/) - فبما رحمة من الله لنت لم و لو کنت فظا غلیظ القلب لأنفضوا من حولک (ال عمران95/) - خذ العفو و أمر بالعرف و أعرض عن الجاهلین (اعراف991/) امیر المؤمنین علی(ع)نیز تحت تربیت الهی رسول گرامی اسلام،به کارگزار بزرگ و قدرتمند خود«مالک اشتر نخعی»تأکید میکند که:«و ارفق ما کان الرفق أرفق و اعتزم بالشدت حین لا تغنی عنک إلا الشدة..."