چکیده:
معتقدات مذهبی ابن حسام خوسفی در قصاید،به نوعی در این هفت موضوع طبقهبندی میشود: 1-ابتدا به نام خدا 2-اثبات ذات حق تعالی 3-خداشناسی 4-آثار صنع 5-تسبیحگویی همه موجودات 6-نیایش 7-انزار علاوه بر این موضوعات،مناقب،مراثی،ذکر سجایای اخلاقی پیامبر صلی الله علیه و اله و معصومین علیهم السلام،گرامیداشت علم و عمل،نکوهش ریا و سالوس،بیاعتباری دنیا،عبرت از مرگ و...،از نکات دیگری است که ابن حسام در قصایدش به آنها پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"آری حسود طعنه اگر میزند چه سود بینشتر مگس نبود نوش انگبین دیوان،ص /65ب 128 به بعد این اندیشه تابناک و اعتقاد راسخ،سخن فردوسی بزرگ را فریاد میآورد؛آنجا که به دلیل اظهار تولی به مقام شامخ اهل بیت مورد آزار و اذیت غداره بندی همچون سلطان محمود غزنوی واقع میشود: منم بندهء اهل بیت نبی ستایندهء خاک پای وصی گرت زین بد آید گناه من است چنین است آیین و راه من است برین زادم و هم بر این بگذرم چنان داد که خاک پی حیدرم11 ابن حسام در قصاید متعددی مولا را به فضایل گوناگون میستاید برخی از این صفات عبارتند از: شجاعت: قایمهء تیغ او قایم دین رسول سایهء شمشیر او برق سهیل یمن دیوان،ص /85ب 208 *** به میدان رجولیت بریده گردن عنتر به هنگام طفولیت دریده کام اژدرها دیوان،ص /87ب 3711 علم: علی بابها در باب او فرمود پیغمبر بدین منصب که را دانی جز او شایسته و اولی؟ به علم ظاهر و باطن چنان مشکلگشای آمد که بیاو بود بس مشکل،اگر مشکل شدی حلها دیوان،ص /77ب 0611 به بعد حلم: حلم تو دلنواز دشمن و دوست ظلم تو کار ساز خاصه و عام دیوان،ص 3221/18 سخاوت: ای به همت دست فیاضت چو دولت تا جبخش از عطایای تو دارد بر سر افسر آفتاب دیوان،ص /88ب 1531 *** در حیرتم که با دل دریای عطای او هرگز کسی چرا صفت بحر و کان کند دیوان،ص /59ب 0741 *** فضل ار به علم و حلم و سخا و شجاعت است آن کس کجا که زند با تو لاف همسری دیوان،ص /101ب 1951 ایثار: دنیا و آخرت به سنان و سه نان اوست جبریل مدح این و خدا وصف آن کند دیوان،ص /59ب 9641 تولی و تبری: ابن حسام در اکثر قصایدش مراتب سرسپردگی خود را به آستان اهل بیت بیان میکند و از دشمنان آنان تبری میجوید: من با وجود تو نکنم التجا به غیر هر چند ناصبی بکند حلیه و خداع دیوان،ص /731ب 6022 *** سعادت ابدی اندر ولای شاه ولی است کرامت دولت محمود و طالع مسعود دیوان،ص /531ب 9612 *** هر که در دار الولایت بیولایت کرده روی در سیاست خانهء عزت در خزلان زده و آنکه با قدر وجودت شد به غیری معتصم با وجود قدر آدم،چنگ در شیطان زده دیوان،ص /051ب 1042 *** تو چون بر خلق مولایی،قبولم کن به مولایی منه بر روی امیدم تو دست رد مولایی دیوان،ص /97ب 8811 رثای اهلبیت ابن حسام شاعر سوخته دلی است که عشق سرشارش به خاندان عصمت و طهارت،از عمق جانش سرچشمه میگیرد."