چکیده:
فصاحت و بلاغت،ویژگی بارز این خطبه است و مخاطبان آن تحت تأثیر بیان شیوای حضرت زینب(س)واقع شدند و ایشان با سلاح سحرآمیز بیان،به افشاگری و رسوایی دولت اموی پرداختند. خطبهء حضرت زینب(س)در اجتماع مردم کوفه با حمد و ستایش خدا و معرفی خود به عنوان دختر پیامبر صلی الله علیه و آله شروع میشود و با توبیخ و سرزنش مردم کوفه ادامه و با همین مضمون خاتمه مییابد.از این رو،سیاق کلی خطبه توبیخ کوفیان است. حضرت زینب(س)گریهء ظاهری مردم را زیر سؤال میبرند و آنان را بسان احمقی فرض میکنند که رشتههای ایمانی خود را بعد از تابیدن محکم،پاره پاره کردند و همهء اعمال نیک خود را در نزد خدا ضایع کرده و از این رو،مستحق خشم خدا و جاودانگی در عذاب شده است. در جای جای ایر خطبهء زیبا،استفاده از ایجاز،مجاز،اقتباسات قرآنی و دیگر شیوههای بیانی،به خصوص استعارهء تمثیلیه،بسیار چشمگیر بوده و به زیبایی خطبه افزوده؛بهگونهای که با استفاده از مثلهای قرآنی و شیوههای بیانی زیبا،اعمال زشت کوفیان به وضوح در نظرشان به تصویر کشیده شده است.
خلاصه ماشینی:
"حضرت زینب(س)گریهء ظاهری مردم را زیر سؤال میبرند و آنان را بسان احمقی فرض میکنند که رشتههای ایمانی خود را بعد از تابیدن محکم،پاره پاره کردند و همهء اعمال نیک خود را در نزد خدا ضایع کرده و از این رو،مستحق خشم خدا و جاودانگی در عذاب شده است.
حضرت زینب(س) با این مقدمهء کوتاه،خود را برای آن جمعیت معرفی فرمودند و شأن ومقام خود را به آنان گوشزد نمودند و همچنین،بر اهل بیت پاک و معصوم پیامبر صلی الله علیه و آله درود فرستادند تا با این ستایش و تعریف،مخاطبان به مقام شامخ آنان،پیببرند.
به همین سبب،حضرت زینب(س)کلام خود را به صورت اقتباس از قرآن مزین میکنند و تأکید میدارند که کوفیان گرفتار خشم خدا خواهند شد و این مجازات به سبب اهانت آنان به مقام ولایت و نادیدهء گرفتن ارزشهای الاهی است.
ویلکم یا أهل الکوفة!أتدرون أی کبد لرسول الله فریتم؟و أی کریمة له أبرزتم؟ ای وای بر شما مردم کوفه!آیا میدانید که چه جگری از پیامبر صلی الله علیه و آله را قطعه قطعه کردید؟و کدام دختر او را مورد تماشای دیگران قرار دادید؟ «تفریه»در لغت به معنای قطعه قطعه کردن و پاره کردن گوشت است.
و أی دم له سفکتم؟و أی حرمة له هتکتم؟ آیا میدانید کدام خون او را ریختید؟و چه حرمتی را از او دریدید؟ حضرت زینب(س)با بیان این نکته که خون امام حسین علیه السلام همان خون پیامبر صلی الله علیه و آله است که در بدن مطهر امام جریان دارد،به توبیخ کوفیان میپردازند."